Avrupa Komisyonu tarafından Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) da dahil olmak üzere çeşitli politika alanlarında basitleştirmeleri içeren mevzuat değişiklik önerileri (Omnibus I-II) Şubat 2025’te açıklanmış olup, SKDM’ye ilişkin öneri AB Kurumları tarafından kabul edilmiş ve 17 Ekim 2025 tarihli AB Resmi Gazetesinde yayımlanmıştır. Bu çerçevede, söz konusu basitleştirme önerileri göz önünde bulundurularak 2026 yılında başlayacak mali yükümlülük döneminde AB SKDM’ye ilişkin süreçler özetlenerek aşağıda sunulmaktadır.
 
Diğer taraftan, söz konusu süreçlere dair detayların birçok noktada tam olarak anlaşılabilmesi için ikincil mevzuatın ortaya çıkmasına ihtiyaç bulunmaktadır. Emisyonların hesaplanması, doğrulanması, doğrulayıcıların akreditasyonu, üçüncü ülkelerde ödenen karbon ücretlerinin mali yükümlülükten düşülmesi, AB Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) kapsamında sağlanan ücretsiz tahsisatların SKDM mali yükümlülüğüne uyarlanması ve benzeri birçok konuda önümüzdeki dönemde uygulama yönetmeliklerinin oluşturulması beklenmektedir.
 
SKDM Muafiyeti
 
SKDM kapsamı emisyonların %90’ının söz konusu ürünlerin ithalatçılarının %10’u tarafından gerçekleştirildiği dikkate alınarak, özellikle KOBİ niteliğindeki firmalar üzerindeki mali ve idari yükün azaltılması amacıyla SKDM basitleştirme mevzuatı kapsamında daha önceki 150 Euroluk limit yerine yılda toplamda 50 tonun altında SKDM ürünü (demir çelik, alüminyum, çimento, gübre) ithal eden ithalatçılar için muafiyet getirilmiştir.
 
Söz konusu muafiyet AB’deki ithalatçı açısından doğrudan sonuç doğurmakta olup, 50 ton limitinin aşılması durumunda, 50 tonun altı dahil olmak üzere tüm ithalat SKDM yükümlülüğüne tabi olacaktır.
 
SKDM Beyanı
 
SKDM Beyanı her yıl, bir önceki yıl için, 30 Eylül’e kadar gerçekleştirilir. 2026 yılı için bildirimler 30 Eylül 2027’ye kadar gerçekleştirilebilecektir.
 
Beyanlar SKDM Kayıt Sistemi üzerinden elektronik olarak yapılır. Bu beyanda;
- ithal edilen malların tonajı,
- emisyon değeri,
- emisyon hesabına karşılık gelen SKDM sertifikaları (üçüncü ülkelerde ödenmiş karbon vergileri ve AB’deki serbest tahsisat düştükten sonra)
- emisyon hesaplamalarının doğrulama raporları sisteme aktarılacaktır.
 
Dolayısıyla Yetkilendirilmiş Beyan Sahibi cari yıl bittikten sonra bir sonraki yılın 30 Eylül’üne kadar her ürün için doğrulanmış emisyon bilgileri, doğrulama raporları ve bu emisyona karşılık gelen SKDM sertifikası adedini sisteminde satın almış olarak hazır bulundurmalıdır.
 
Beyan dönemine kadar ithal edilen her ürün için üçüncü ülke ihracatçısının emisyon hesaplamalarını Yetkilendirilmiş Beyan Sahibine iletmesi gerekecektir. Üçüncü ülke ihracatçısı tarafından hesaplanan ham emisyonlar doğrudan SKDM Beyan Sahibi ile paylaşılacağı gibi SKDM Kayıt Sistemine de doğrudan aktarılabilir.
 
SKDM Sertifika Satın Alımı
 
Yetkilendirilmiş Beyan Sahibi, SKDM Beyanı haricinde, cari yıl için belirli miktarda sertifikayı sisteminde bulundurmakla yükümlüdür. İthalatın gerçekleştiği cari yılın her çeyrek dönemi sonunda, yılın başlangıcından beri gerçekleştirilen ithalat için Komisyon tarafından belirlenecek varsayılan emisyon değerleri üzerinden hesaplanan emisyon miktarının, AB ETS kapsamında sağlanan serbest tahsisat ayarlaması da yapıldıktan sonra, en az %50’sine karşılık gelen kadar SKDM sertifikası SKDM Kayıt Sisteminde hazır tutulur. Varsayılan emisyon değerleri güvenilir verinin temin edilebildiği emisyon değerleri en yüksek 10 ihracatçı ülkenin ortalaması alınarak belirlenir.
 
Sertifikalar yıl içinde belirli dönemlerde satın alınabilecektir. İlk yıl için sertifika satışına 1 Şubat 2027 tarihinde başlanacaktır. Sertifika satışları Komisyon tarafından kurulacak bir platform üzerinden gerçekleştirilecektir. Bu platform üzerinden yapılan alımlar SKDM Kayıt Sistemine aktarılacaktır.
 
Sertifikaların hangi aralıklarla satışının yapılacağı Komisyon tarafından ikincil mevzuatla belirlenecek olup sertifikaların ücretleri satışın yapılacağı haftanın bir öncesindeki haftada oluşan ETS kapanış tahsisat bedeli ortalaması olacaktır. Ancak 2026 yılı ihracatları kapsamında satın alınacak sertifikalar için bu ücretler ETS çeyrek dönem ortalamasıyla belirlenecektir.
 
SKDM bildirim işlemleri tamamlandıktan sonra her yıl 31 Ekim tarihine kadar Yetkilendirilmiş Beyan Sahibi elinde kalan fazla sertifikaların geri alınmasını talep edebilir. Bu talebe istinaden elde kalan tüm sertifikaların tamamı geri alınabilir. Sertifikalar geri alınırken Yetkilendirilmiş Beyan sahibine sertifikanın alış ücreti üzerinden ödeme yapılır.
 
Bir önceki takvim yılının öncesinde alınmış ve Komisyonun geri satın alması için başvuruda bulunulmamış olan sertifikalar her yıl 1 Kasım itibarıyla geçerliliğini yitirecektir.
 
Sertifika Yükümlülüğünün Hesaplanması
 
Sertifika adedi hesaplanması temel olarak aşağıda yer almaktadır.
 
SKDM Sertifika Adedi = {[Ürün Gömülü Emisyonu tCO₂e / ton – (AB Emisyon Kıyas Değeri tCO₂e /ton x Ücretsiz Tahsisat Faktörü)] x İthal Edilen Ürün Miktarı}– Üçüncü ülkelerde ödenen karbon ücretine tekabül eden sertifika adedi
 
İthal edilen SKDM ürünlerinin yıllık toplam karbon eşdeğer emisyonu (ton cinsinden) hesaplandıktan sonra bu miktarın, ücretsiz tahsisat faktörü ile uyarlanmış AB ETS’de oluşan sınır değerlerin ne kadar üstünde olduğuna bakılır. Yetkilendirilmiş Beyan Sahibi bu sınırın üstünde kalan kısmı kadarı için SKDM Beyanında sertifika teslim eder. Bir adet SKDM sertifikası bir ton karbon eşdeğer emisyona denk gelir. Eğer üçüncü ülkelerde ödenmiş karbon ücreti varsa bu sertifika adedinden düşülür.
 
2034 yılına kadar ücretsiz tahsisatlar belirli bir takvim doğrultusunda azaltılarak sonlandırılacaktır.  Ücretsiz tahsisat faktörü, her yıl sistemde halen bulunan ücretsiz tahsisat oranını temsil eder. 2034 yılında bu değer sıfır olacak ve böylece ücretsiz tahsisatlar tamamen kaldırılacaktır. (2026 - %97,5, 2027 - % 95, 2028 %90, 2029 %77,5, 2030 %51,5, 2031 - %39, 2032 - %26,5 2033 - %14, 2034 - %0). Buna göre, ücretsiz tahsisatlar için faktör değer kademeli olarak sıfıra düşerken SKDM ürün emisyonları üzerindeki ayarlamanın etkisi de azalacaktır.
 
Üçüncü ülkelerde ödenen karbon vergisinin de bağımsız doğrulayıcılar tarafından sertifikalandırılması gerekmektedir. Komisyon tarafından ayrıca üçüncü ülkelerde ödenen karbon vergilerine ilişkin varsayılan değerlerin belirlenmesine yönelik olarak da bir mevzuat çalışması yürütülecek olup, 2027 yılında üçüncü ülkelerde ödenen varsayılan değerlerin SKDM kayıt sisteminde yayımlanması beklenmektedir.
 
Ücretsiz tahsisatların emisyon hesabına uyarlanmasına ve üçüncü ülkelerde ödenen karbon ücretinin sertifika adedinden düşülmesine ilişkin detaylar uygulama mevzuatı ile belirlenecektir. Bunun yanı sıra, AB ETS’de ürün bazında bir sınır değer bulunmamakta olup ETS’de sektörler ve tesisler için belirlenen sınır değerlerinin ürüne nasıl yansıtılacağı da henüz açıklanmamıştır.
 
Emisyonların Hesaplanması, Bildirilmesi ve Doğrulanması
 
Üçüncü ülke ihracatçılarının SKDM kapsamı ürünlerde gömülü emisyonları çıkarılacak ikincil mevzuata uygun şekilde hesaplamaları gerekmektedir.
 
Emisyon hesaplamasında, demir – çelik ve alüminyum ürünlerinin üretimi sırasında kullanılan elektriğin emisyonu hesaba katılmazken, çimento ve gübre sektörleri emisyon hesaplamalarına elektriğin üretiminden kaynaklı dolaylı emisyonlar dikkate alınacaktır.
 
Avrupa Komisyonu tarafından yenilebilir enerji yatırımlarının dolaylı emisyon hesabında gerçek emisyon değeri olarak dikkate alınmasına yönelik ikincil mevzuat çalışmaları yürütülmekte olup, ülkemiz lisansız yenilenebilir enerji yatırımları ile YEK-G sertifikalarının kabul edilmesi amacıyla Avrupa Komisyonu ile temaslarımız sürdürülmektedir.
 
Emisyon hesaplamaları basit ürün ve karmaşık ürün tanımı etrafında farklılaşmaktadır. Basit ürün üretiminde sadece girdiye (hammaddeye) bağlı ürünleri ifade ederken bunun dışında kalan tüm ürün çeşitleri karmaşık ürün olarak kategorize edilmektedir.
 
Basit ürün emisyon hesaplamasında belirli bir miktar ürün üretmek için üretim hattında ortaya çıkan emisyon toplamı ürün adedine bölünerek ürün için emisyon değerine ulaşılır. Eğer basit ürün gübre ve çimento ürünü ise bu emisyona elektrik üretimi emisyonu da eklenir.
 
Karmaşık ürün hesaplamasında ise karmaşık ürünün üretilmesi sırasında ortaya çıkan emisyona, bu üretim sürecinde kullanılan girdinin emisyonu da dahil edilir. Bu girdi başka bir SKDM ürünü ise dikkate alınır. Başka bir deyişle, SKDM ürününün üretilmesinde başka bir SKDM ürünü kullanılıyorsa girdi olarak kullanılan SKDM ürününün emisyonu da son ürün emisyonuna eklenir. Ancak girdi olarak kullanılan SKDM ürünü AB’den ithal edilmiş ise zaten ETS kapsamında mali yükümlülüğü bulunduğu için hesaplamaya dahil edilmez. Çimento ve gübre sektörleri için elektrik emisyonları/dolaylı emisyonlar da eklenir.
 
Diğer taraftan, emisyon hesaplamasının mümkün olmadığı noktalarda belirlenen varsayılan değerler kullanılabilecektir. Doğrulama yükümlülüğü bulunmayan varsayılan emisyon değerleri güvenilir verinin temin edilebildiği emisyon değerleri en yüksek 10 ihracatçı ülkenin ortalaması alınarak belirlenir.
 
 
 
 
SKDM Kayıt Sistemi
 
Hesaplanan emisyonlar doğrudan Yetkili Beyan Sahibine iletilebilir ya da üçüncü ülke operatörlerince SKDM Kayıt Sistemine giriş yapılarak sistem üzerinden izin verilen Yetkilendirilmiş Beyan Sahiplerinin elektronik olarak erişimine açılabilir. 
 
Bu sisteme üçüncü ülke operatörleri Komisyon’a iletecekleri talep üzerine Komisyon’un onayı ile kayıt olurlar. Bunun için; (a) operatörün adı, adresi ve iletişim bilgileri; (b) tam adres ve altı ondalık basamak dâhil olmak üzere enlem ve boylam olarak ifade edilen coğrafi koordinatlar dâhil olmak üzere her tesisin konumu; (c) tesisin ana ekonomik faaliyeti bilgileri gereklidir.
 
Emisyon verilerinin doğrulanması yükümlülüğü Yetkilendirilmiş Beyan Sahibinin üzerinde görünse bile pratikte verileri üçüncü ülke operatörü doğrulatacaktır. Üçüncü ülke operatörü Yetkili Makam tarafından SKDM Kayıt Sistemine tanımlanmış Akredite Doğrulayıcılara verilerini doğrulatacaktır. Doğrulayıcı tesis ziyareti yaparak emisyon değerlerini doğrulayacaktır. Üçüncü ülke operatörü emisyon verileri ve hazırlanan raporunu SKDM Kayıt Sistemine kaydederek, Yetkilendirilmiş Beyan Sahibi ile paylaşacaktır. Yetkili Beyan Sahibi SKDM Beyanı için söz konusu bilgileri bu bilgileri sunacaktır.
 
SKDM kayıt sistemine ilişkin altyapı, risk analizi, elektronik veri tabanı gibi hususlara ilişkin olarak da Avrupa Komisyonu tarafından uygulama mevzuatı çıkarılması öngörülmektedir.
 
Doğrulayıcıların Akreditasyonu
 
Doğrulayıcıların akreditasyonu üye ülke akreditasyon kuruluşlarınca gerçekleştirilecektir. Akreditasyon kurumu başvuru sahibinin söz konusu işlemleri gerçekleştirmeye yetkin olup olmadığını inceleyecektir. Başvuru sahibinin AB ETS kapsamında doğrulayıcı olmasının süreci kolaylaştırıcı etkisi olmakla beraber doğrudan SKDM doğrulayıcı olma hakkı tanınmamaktadır.  Üçüncü ülkelerde faaliyet gösteren doğrulayıcılar da AB üye ülke kuruluşlarına akreditasyon başvurusu yapabilecektir. Akredite olan doğrulayıcı SKDM Kayıt Sistemine tanımlanma başvurusunu 2 ay içerisinde Üye Ülke Yetkili Makamına yapacaktır.
 
Akredite olmuş doğrulayıcıların SKDM Kayıt Sitemine 1 Eylül 2026 tarihinden itibaren giriş yapması mümkün olabilecektir. Bu çerçevede, 2026 yılında SKDM kapsamı ürünlerde AB pazarına yapılacak ihracatımızın emisyon verilerinin doğrulanması da söz konusu tarihe kadar mümkün olamayacaktır.
 
SKDM kapsamında doğrulayıcıların taşıması gereken özellikler ile doğrulayıcıların akreditasyonuna ilişkin Avrupa Komisyonu tarafından ikinci mevzuat çalışmaları yürütülmekte olup, ülkemiz İzleme, Raporlama ve Doğrulama (İRD) Yönetmeliği kapsamında faaliyet gösteren doğrulayıcıların kabul edilmesi, doğrulayıcıların ülkemiz akreditasyonu kuruluşu TÜRKAK tarafından akredite edilebilmesi hususlarına ilişkin ülkemiz görüşleri Avrupa Komisyonu nezdinde dile getirilmektedir.
 
İthalat Aşaması
 
SKDM ürünlerinin AB’ye ithalatı sadece “SKDM Yetkilendirilmiş Beyan Sahibi” (authorized CBAM declarant) tarafından gerçekleştirilir.  İthalat işlemlerinin tamamlanabilmesi için Yetkilendirilmiş Beyan Sahibi ithal ettiği SKDM ürünlerine ilişkin bilgileri (CN Kodu, miktar, menşe, beyanname tarihi) SKDM Kayıt Sistemi üzerinden ayrıca beyan eder.
 
İlk yıl için Yetkili Beyan Sahibi olma başvurusunda bulunmuş ancak başvurusu sonuçlanmamış ithalatçılar için 31 Mart 2026 tarihine kadar ithalatlarını sürdürme imkanı tanınmıştır.
 
Yılda toplamda 50 ton altında SKDM ürünü (demir çelik, alüminyum, çimento, gübre) ithal eden ithalatçılar ise SKDM yükümlülüğünden muaf olup, söz konusu ithalatçılar normal ithalat prosedürlerini izlemeye devam edecektir. Bununla birlikte bu ithalatçıların ithalat işlemleri 50 tonu aşma ihtimaline karşın önceden Yetkilendirilmiş Beyan Sahibi tarafından gerçekleştirilebileceği gibi yıl içinde böyle bir durumun oluşması durumunda sonradan kendisi veya kendisi adına üçüncü kişiler tarafından yetki başvurusunda bulunulabilecektir. 50 ton sınırını aşmayan Yetkilendirilmiş Beyan Sahiplerinin ise SKDM Beyanı (emisyon bildirimi, doğrulama ve sertifika teslimi) işlemlerini gerçekleştirmelerine gerek yoktur. Söz konusu ithalatçıların zorunlu olarak ellerinde bulundurdukları sertifikalara ilişkin ücretler ise geri ödenir.
 
SKDM Yetkili Beyan Sahibi Olabilmek İçin Yetkilendirme Süreci
 
SKDM Yetkilendirilmiş Beyan Sahibi, Yetkili Makam^[1] (competent authority) tarafından yetkilendirilen gerçek veya tüzel kişiler ya da birliklerdir. Yetkilendirilmiş Beyan Sahibinin AB’de yerleşik olması gerekmektedir. Yetkilendirilmiş Beyan Sahibi olmak için ilgili mevzuatta yazılı bilgi ve belgeler ile SKDM Sicil Sistemi üzerinden başvuru yapılır ve Yetkili Makam başvuru sahibinin SKDM kapsamındaki işlemleri gerçekleştirmeyi haiz olup olmadığını inceler ve uygun görmesi halinde başvuru sahibini yetkilendirilir. Yapılan başvuru en geç 120 gün içinde sonuçlandırılır.