COVID-19 (KOVİD-19) Salgını Nedeniyle Bosna Hersek'te Alınan Önlemler 

Bosna Hersek Bakanlar Konseyi, Güvenlik Bakanlığının önerisi üzerine daha önce geçerli olan ve ülkeye yabancıların girişi için ek koşullar öngören Kararın feshedilmesine ilişkin bir Kararı kabul ederek Bosna Hersek'e giriş için daha önce geçerli olan Covid-19'a ilişkin önlemleri kaldırmıştır. Karar, yetkili sağlık kurumlarının uzun süredir Bosna Hersek'teki epidemiyolojik durumun olumlu olduğu yönündeki verilerine dayanılarak ve bölge ile dünyadaki birçok ülkenin girişlerde tüm önlemleri kaldırması nedeniyle alındı. Böylece yabancıların Bosna Hersek'e girişi için ek koşullar öngören önceki karar ve bu karara ilişkin yayınlanmış değişiklikler geçerliliğini yitirmiş bulunmaktadır (03.06.2022).

Bosna Hersek Bakanlar Konseyi bugün yabancıların ülkeye girişine ilişkin yeni kural ve koşulları onayladı. Buna göre, aşı olmuş veya koronavirüs hastalığı geçirmiş kişiler, negatif PCR testi olmadan ülkeye girebilecekler. Ayrıca, Bosna Hersek sınır kapılarında yapılan antigen testleri de kabul edilecek. Şimdiye kadar Sırbistan, Hırvatistan ve Karadağ vatandaşları PCR testi olmadan ülkeye girebiliyordu. Yeni uygulamayla ülkemizde aşı olmuş vatandaşlarımız PCR testi yaptırmak zorunda kalmadan Bosna Hersek'e giriş yapabileceklerdir (11.06.2021).

Saraybosna Kantonu'nun kötüleşen epidemiyolojik durum nedeniyle Cuma (12.03.2021) akşam saat 20:00'den Pazartesi (15.03.2021) saat 07:00'ye kadar kapalı olacağı açıklandı. Kanton Başbakanı tarafından yapılan açıklamada, eczane, benzin istasyonları ve gıda marketleri dışında bütün işyerleri, restoran ve alışveriş merkezlerinin haftasonu kapalı olacağı, toplu taşıma ve paket servisinin çalışacağı ve spor müsabakalarının açık alanda seyircisiz olarak yapılabileceği belirtildi.

Saraybosna Kantonu Sağlık Bakanı, konuyla ilgili yaptığı açıklamada, koronavirüsün yeni soyunun daha agresif olması nedeniyle hastalarda ağır klinik durumun daha hızlı geliştiğini; son yedi günde vakaların günlük ortalama sayısının 474 olduğunu; hastane kapasitelerinin üçte ikisinin dolu ve sağlık sisteminin çökmek üzere olduğunu; bu nedenle bahse konu önlemlerin alınmasına karar verildiğini vurguladı (10.03.2021).

Bosna Hersek'te Ekim ayının sonlarında yaşanan olağanüstü artışın, zaten kırılgan olan sağlık sistemini tamamen işlemez hale getirdiği; test yaptırmak üzere sevk alan semptomatik vatandaşların dahi yoğunluktan ötürü test yaptıramadıkları; tedavi için reçete edilen ilacın (Sumamed) zatürre vakalarında etkili olmadığı gibi, eczanelerde tükendiği yönünde duyumlar alınmıştır. Entite hükümetleri (Federasyon ve RS) yeni yasaklar koymayacaklarını açıklamakla birlikte, vatandaşların kalabalığa yol açabilecek hareketlerini kısıtlamak amaçlı önlemler almışlardır. Buna göre, saat 23:00 ile 05:00 arası sokağa çıkma yasağı getirilmiş; açık ve kapalı alanlarda toplanabilecek kişi sayısı 30 ile sınırlandırılmıştır. Restoran ve kafeler, daha önce olduğu gibi, saat 23:00'a kadar çalışabilmektedir. Lise ve üniversiteler uzaktan eğitime geçmiş olup, yalnızca ilkokullarda beşinci sınıfa kadar yüzyüze eğitim sürdürülmektedir. 15 Kasım 2020 tarihinde yapılacak yerel seçimler sonrasında önlemlerin arttırılabileceği öngörülmektedir (11.11.2020).

Bosna Hersek'te son günlerde COVID-19 vakalarında ciddi artış görülmesi üzerine (14/10/2020'de 482 vaka, 11 ölüm), 15/10/2020 itibariyle Saraybosna Kantonu'nda açık hava dahil tüm ortamlarda maske takılması zorunlu hale getirilmiş; ayrıca, toplanmasına müsaade edilen kişi sayısı kapalı ortamlarda 30, açık havada 60 ile sınırlandırılmıştır. İlkokullarda yüzyüze eğitimin başlaması, havaların soğuması nedeniyle restoran ve kafelerde kapalı alanların daha yoğun kullanılmaya başlanması ve halkta maske kullanımının neredeyse tamamen ortadan kalkmasıyla ilişkilendirilebilecek artış sonrası, Saraybosna'da vatandaşların getirilen düzenlemeye çoğunlukla riayet ettiği gözlenmiştir. Vaka sayılarında  yaşanan artış nedeniyle özellikle Saraybosna'da vatandaşların hareketlerini kısıtlı tutmaları, alışveriş merkezi ve restoran gibi kapalı ortamlara mümkün olduğunca gitmemeleri, sosyal mesafeye dikkat etmeleri beklenmektedir (23.10.2020).

Bosna Hersek Bakanlar Kurulu 10 Eylül 2020 tarihi itibariyle, yabancı uyruklu vatandaşların 48 saatten eski olmayan negatif koronavirüs testi sonucu ile Ülkeye girişine izin verilmesi konusunda karar almıştır. Komşu ülke vatandaşlarına test sonucu olmaksızın ve Schengen Bölgesi vatandaşlarına 48 saati geçmeyen test sonucu ile Bosna Hersek'e giriş hakkı tanınırken, Federasyon Çevre ve Turizm Bakanlığının teklifine ve Bosna Hersek Dışişleri Bakanlığının girişimlerine karşın, bugüne kadar ülkemizin de aralarında bulunduğu diğer ülke vatandaşlarının Bosna Hersek'e turizm amaçlı gelmeleri mümkün bulunmuyordu. Artık Bosna Hersek Bakanlar Kurulunun sözkonusu kararı ile, yabancı uyruklu vatandaşların Bosna Hersek'e girebilmeleri için negatif koronavirüs test sonucunun yanı sıra tüzel kişi tarafından gönderilecek davetiye mektubu bulundurma zorunluluğunun da ortadan kalktığı ifade edilmiştir (10.09.2020).

Bosna Hersek Bakanlar Kurulunun 10 Eylül 2020 tarihli toplantısı sonrasında yapılan açıklama ile, yabancı uyruklu vatandaşların 48 saatten eski olmayan negatif koronavirüs testi sonucu ile ülkeye girişine izin verilmesi konusunda karar alındığı bildirilmiştir. Bosna Hersek Federasyonu Çevre ve Turizm Bakanlığı daha önce Türkiye, ABD, Rusya ve Çin vatandaşlarına sınırların açılmasının turizme büyük katkı sağlayacağını açıklamıştı. Komşu ülke vatandaşlarına test sonucu olmaksızın ve Schengen bölgesi vatandaşlarına 48 saati geçmeyen test sonucu ile Bosna Hersek'e giriş hakkı tanınırken, Federasyon Çevre ve Turizm Bakanlığının teklifine ve Bosna Hersek Dışişleri Bakanlığının girişimlerine karşın, bugüne kadar Ülkemizin de aralarında bulunduğu diğer ülke vatandaşlarının Bosna Hersek'e turizm amaçlı gelmeleri mümkün bulunmuyordu. Ancak, 10 Eylül itibariyle yürürlüğe giren söz konusu Bakanlar Kurulu kararı doğrultusunda, yabancı uyruklu vatandaşların Bosna Hersek'e girebilmeleri için negatif koronavirüs test sonucunun yanı sıra tüzel kişi tarafından gönderilecek davetiye mektubu bulundurma zorunluluğunun ortadan kalkmış olup, Ülkemiz vatandaşları Bosna Hersek'e resmi bir davet mektubu olmaksızın, 48 saatten daha eski olmayan negatif PCR test sonucu ile giriş yapabileceklerdir (10.09.2020).

Bosna Hersek Federasyonu Sivil Koruma Merkezi'nin 27 Mayıs 2020 tarihinde aldığı karar sonucu 28 Mayıs itibariyle Federasyon'da (Saraybosna, Tuzla, Mostar, Zenica) bulunan alışveriş merkezleri yeniden çalışmaya başlamıştır. Bosna Hersek Federasyonu'nda 17 Mart, Republika Srpska entitesinde ise 28 Mart 2020 tarihinde acil durum (olağanüstü hal) ilan edilmişti. Devlet Başkanlığı Konseyinin önerisi üzerine BH Bakanlar Kurulu da 18 Mart 2020'de ülke genelinde "afet dolayısıyla acil durum" ilan edilmesine karar vermişti. Republika Srpska Meclisi tarafından 21 Mayıs 2020'de alınan kararın Resmi Gazete'de yayımlanmasıyla birlikte adı geçen entitede acil durum kaldırılmış; 29 Mayıs 2020 tarihinde Federasyon Hükümeti de bu entitede acil durumun sona ermesine karar vermiştir. Halihazırda Bakanlar Kurulunca 18 Mart'ta alınan karar yürürlükten kalkmamış olmakla birlikte, entitelerin aldığı bu kararlar neticesinde Bosna Hersek'te olağanüstü hal sona ermiş bulunmaktadır. Ülke genelinde son bir ay içerisinde kısıtlamaların aşamalı olarak kaldırılması ve son olarak 28 Mayıs tarihinde alışveriş merkezlerinin açılmasıyla ülkede ticari hayat da normale dönmüştür. 1 Haziran 2020 itibariyle sınırların kapanması kararının yürürlük süresinin dolacak olması ve sınırların kapalı kalması yönünde yeni bir karar alınmayacağının yetkililer tarafından ifade edilmiş olması hususları da dikkate alındığında yakın zamanda uluslararası ticari ilişkiler ve ziyaretlerde de normalleşmenin yaşanabileceği düşünülmektedir (29.05.2020). 

Bosna Hersek'te COVID-19'un (KOVİD-19) yayılmasını önlemek amacıyla Mart ayında yürürlüğe konan kısıtlayıcı önlemler, Mayıs ayı itibariyle aşamalı olarak kaldırılmaya başlanmıştır. Bu kapsamda, 24 Nisan'da Federasyon entitesinde sokağa çıkma yasağının sona ermesini müteakip, 1 Mayıs 2020 itibariyle "küçük esnaf" olarak nitelenen dükkanların (AVM'ler dışında bulunan mağazalar, kuaförler, güzellik salonları vb.) gerekli hijyen ve sosyal mesafe koşullarını sağlamak kaydıyla çalışmasına izin verilmiştir. Republika Srpska (RS) entitesinde 11 Mayıs'ta kafeler, restoranlar, kuaför ve güzellik salonları, özel diş klinikleri, anaokulları ve toplu taşıma araçları çalışmaya başlamış; 15 Mayıs 2020 itibariyle bu entitede sokağa çıkma yasağı sona ermiştir. RS hükümeti, 14 Mayıs 2020 tarihinde olağanüstü halin kaldırılması teklifini onaylanmak üzere entite meclisine sevk etmiştir. Federasyon'da ise 12 Mayıs 2020 tarihinde bahçesi olan kafe, restoran ve otellerin gerekli hijyen ve sosyal mesafe önlemlerini almak kaydıyla bahçelerinde hizmet vermelerine izin verilmiştir. Yine bu entitede 15 Mayıs 2020 itibariyle şehir içi toplu ulaşım araçları yeniden çalışmaya başlamış; 18 yaş altı ve 65 yaş üstü vatandaşların belirlenen günler dışında sokağa çıkmalarını yasaklayan uygulama kaldırılmış; AVM'ler dışındaki tüm ticari işletmeler ile müzeler, sinemalar, tiyatrolar ve spor tesisleri kullanıma açılmıştır (15.05.2020).

Bosna Hersek Federasyonu'nda 21 Mart 2020 tarihinden beri uygulanmakta olan 20:00-05:00 saatleri arasında sokağa çıkma yasağı, 24 Nisan itibariyle kaldırılmıştır. Diğer taraftan, sokağa çıkması tamamen yasak olan 65 yaşından büyük vatandaşların haftada 3 gün (Pazartesi, Çarşamba, Cuma) 09:00-13:00 saatleri arasında, 18 yaşından küçüklerin ise Salı, Perşembe ve Cumartesi günleri 14:00-20:00 saatleri arasında sokağa çıkmalarına izin verilecektir. Federasyon'da ayrıca yurtdışından gelen BH vatandaşlarının öğrenci yurdu vb. yerlerde 14 gün zorunlu karantinaya alınması uygulamasına da son verilmiştir. Dışarıdan gelecek vatandaşlar 14 gün boyunca kendi evlerinde kalacaklardır. Federasyon'da sokağa çıkma yasağının sona ermesi, önümüzdeki günlerde belli ticari işletmelerin açılabileceğine işaret etmektedir. Ayrıca, saat 20:00'da başlayan yasak nedeniyle 18:30'a kadar açık kalabilen marketlerin çalışma saatlerinin de yeniden düzenlenmesi beklenmektedir (24.04.2020).

Türkiye ile Bosna Hersek arasında yolcu taşımacılığına yönelik son uçuş 27 Mart 2020 Cuma günü THY tarafından gerçekleştirilmiş olup, vatandaşlarımızın 30 Mart 2020 itibariyle Bosna Hersek'e diğer ülkeler üzerinden gelme imkanı da ortadan kalkmıştır.

Bosna Hersek Başkanlık Konseyi'nin 16 Mart 2020 tarihinde gerçekleştirdiği olağanüstü toplantı akabinde yaptığı çağrı üzerine, BH Hükümeti 17 Mart tarihinde toplanmış ve "afet dolayısıyla acil durum" ilan etmiştir. Söz konusu toplantıda ayrıca Koruma ve Kurtarma Koordinasyon Kurulunun kuruluşunun tamamlanması ve aktif hale getirilmesi kararlaştırılmıştır. Koordinasyon Kurulu 9 Bakanlar Kurulu, 5 Republika Srpska Hükümeti, 5 Federasyon Hükümeti ve 2 Brçko Bölgesi Hükümeti temsilcisinden oluşmaktadır.

Acil durum kararının ardından yapılan olağanüstü toplantılarda, RS, Federasyon ve Kanton idarelerinin aldığı kararlar çerçevesinde gündelik hayata yönelik çeşitli kısıtlamalar getirilmektedir. Bu itibarla, 11 Mart'tan itibaren kalabalık ortamlara kısıtlama getiren RS'ten sonra, 18 Mart saat 06:00 itibariyle Federasyon'da da tüm catering ve yemek hizmeti veren işletmeler, restoranlar, oyun salonları, pastaneler, nargile salonları, disko ve kafeler, kuaförler ve güzellik salonları, kültür ve spor tesisleri, müzeler, tiyatrolar, konser salonları, sanat galerileri, sinemalar, yüzme havuzları, spa merkezleri kapatılmıştır. Süpermarket, fırın, benzin istasyonu ve eczanelerin açık kalmasına ve otellerin içinde yer alan restoranların sadece otel misafirlerine hizmet vermesine izin verilecektir. Tüm toplantılar ve toplu etkinlikler yasaklanmıştır.

BH Bakanlar Kurulu, ülkeye gelen yabancı yolcularla ilgili getirilen ilave önlemlerin, uluslararası nakliye araçlarını kullananlar ve onlarla birlikte seyahat edenler için uygulanmayacağını açıklamıştır. Diğer taraftan, Bosna Hersek Federasyonu tarafından 17 Mart'ta yayımlanan Karar uyarınca, uluslararası taşımacılık yapan şoförler Federasyon'a girişlerinden itibaren BH'de kaldıkları sürece en fazla 14 gün süresince gözetim ve karantinada kalacaklardır. Şoförlere ülkeye girişlerinde bu yönde bir Karar tebliğ edilmektedir. BH vatandaşı olmayan şoförlerin karantinayı araçlarında geçirmeleri gerekmektedir. BH vatandaşı olup, uluslararası ulaşımda çalışan şoförler, karantina sürecini 14 gün boyunca veya bir sonraki seferlerine kadar, kendi belirleyecekleri veya karantina kararında belirtilen adreste geçirecektir. BH vatandaşı şoförler, bir sonraki seferlerine çıkabilmek için, nakliye şirketince verilen ve görevlerini ve başlama tarihini belirten belgeyi yanlarında bulundurmak zorundadırlar. Uluslararası nakliye hizmetinden faydalanan şirketin, BH vatandaşı olmayan şoför ile işbirliğinde, malın yüklenmesi veya teslimi sırasında şoförün araçtan ayrılmasını gerektirecek durumları asgariye indirmesi ve hijyen kurallarıyla ilgili tüm önlemleri alması, ayrıca bu konuda onaylanmış bir beyanname vermesi gerekmektedir.

Saraybosna Uluslararası Havalimanı (MAS), havalimanında savaştan bu yana en zor günlerin yaşandığını, ancak koşulların ve gıda ile tıbbi malzeme ihtiyacının farkında olduklarını, havalimanının kargo bölümünün çalışmaya devam ettiğini, BH'nin ticari partneri olan ülkeler ile arasında mal kabulü ve gönderimi konusunda bir aksaklık olmadığını, günlük ve haftalık uçuş sayıları azalmakla birlikte, MAS'a düzenli uçuşlarını sürdüren havayolları tarafından malların taşındığını, daha büyük miktarda malların gönderimi veya alımı noktasında, hem malzeme ve malların, hem de çalışanların güvenliği için MAS tarafından uygun çalışma koşullarının yaratıldığını, depolama kapasitesi bakımından, MAS'ın Kargo Hizmetleri Biriminin 800 m2'den fazla depolama alanı, soğutucu bölmeleri ve bozulabilir ürünler için 250 m2'lik çok fonksiyonlu alanı bulunduğunu, tüm bu operasyonların eğitimli personel ve kaliteli ekipmanlarla sürdürüldüğünü bildirmiştir.

Diğer taraftan, BH Dolaylı Vergilendirme İdaresi (DVİ) tarafından yapılan açıklamada, BH'ye ithalata ilişkin tüm iş süreçlerinin normal olarak sürdürüldüğü; tüm gümrük birimlerinin COVID-19 (KOVİD-19) salgınından önce olduğu gibi tam zamanlı çalışmaya devam ettiği, ithalat ve ihracat işlemlerinin yasal yükümlülükler çerçevesinde en kısa sürede gerçekleştirildiği, malların geliş ülkesinden bağımsız olarak, BH'ye gelen tüm araçların, sınır geçişinde sağlıkla ilgili özel talimatlara uyarak, ithalat işlemlerini gümrük noktalarında tamamladığı bildirilmiştir.

Bosna Hersek Hükümeti, Bosna Hersek Federasyonu Sivil Koruma Hizmetleri Kriz Merkezinin talebi üzerine, 30 Mart 2020 Pazartesi itibariyle ülkedeki dört uluslararası havalimanının (Banja Luka, Saraybosna, Tuzla, Mostar) kargo dışındaki geçişlere kapatılmasına karar vermiştir. Diğer taraftan, Bosna Hersek Hükümetinin kara sınırlarını yabancı vatandaşlara kapatma kararı 30 Mart 2020 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Havalimanlarına ilişkin kararın da yürürlüğe girmesiyle, Bosna Hersek'in tüm kara ve hava sınır kapıları 30 Mart 2020 itibariyle yolcu hareketine kapanmış olacaktır. Kara sınır kapılarından yalnızca sağlık personeli, tedaviye muhtaç kişiler, sınır aşırı çalışanlar, sivil koruma hizmetleri görevlileri, NATO ve diğer barış gücü üyeleri, Bosna Hersek'te ikamet edenler, Bosna Hersek'ten transit geçenler ve Bosna Hersek Hükümetinin izniyle geçiş yapan kişiler kabul edilecektir. 

Ülkeye gelen yabancı yolcularla ilgili getirilen ilave önlemlerin, uluslararası nakliye araçlarını kullananlar ve onlarla birlikte seyahat edenler için uygulanmayacağını açıklanmakla birlikte BH ile ticaretimizin büyük kısmı Federasyon ile gerçekleştirilmektedir. Söz konusu ticaret çoğunlukla kara yolu ile yapılmakta ve bu araçların ülkeye girişi Republika Srpska veya Brçko Bölgesi üzerinden olmakla birlikte, Hırvatistan'ın Ploçe limanını kullanan firmalar ülkeye girişte Federasyon sınırlarını kullanmaktadır. Bu bakımdan, mevcut durumda uluslararası nakliye araçlarının BH'ye girişi engellenmemekle birlikte, araçları kullanan şoförlere ilişkin getirilen önlemler nedeniyle hem Federasyon'da bulunan sınır gümrüklerindeki işlemlerin, hem de genel anlamda bu hattı kullanan lojistik seferlerinin yavaşlaması beklenmektedir (30.03.2020).

ÇHC (Wuhan), Güney Kore, Japonya, İtalya, İran, Fransa, Romanya, Almanya, Avusturya, İspanya, İsviçre ve Belçika vatandaşlarının ülkeye girişi yasaklanmıştır. Sırbistan’dan Rača, Karakaj ve Vardište sınır kapılarından, Karadağ’dan ise Klobuk sınır kapısından geçişlere izin verilmektedir. BH Dış Ticaret Odası tarafından yapılan açıklamaya göre, uluslararası nakliye yapan şoförlerin araç kabininden çıkmaması ve yükleme-boşaltmanın başka kişi(ler) tarafından yapılması şartıyla, bu araçların ve şoförlerinin ülkelerine dönmelerinde herhangi bir sorun görülmemektedir. İthalata ilişkin henüz bir kısıtlama getirilmemiştir (18.03.2020).