Malumları olduğu üzere, İran’da halihazırda üç farklı kur uygulaması bulunmakta olup, kurlara ilişkin bilgilere Müşavirliğimizce hazırlanan https://bit.ly/2FyxhRL bağlantısındaki bilgi notundan ulaşılabilmektedir.

İran’da dış ticaretin finansmanı için en önemli gelir olan petrol gelirlerinin ABD’nin 2018 yılından beri yeniden uyguladığı yaptırımlar nedeniyle önemli oranda azaldığı, yaptırımlar öncesi günlük 2,7 milyon varil petrol satışının halihazırda 200 bin varil/gün değerlerinin altına indiği görülmektedir. Bu durum, İran’ın ithalata ayrılacak döviz gelirlerinin düşmesine ve devlet gelirlerinin önemli oranda azalmasıyla ülkede yüksek düzeyli bir enflasyonun ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

Halen İran’da devlet bütçesinin petrolün varilinin 50 dolardan hesaplanmasıyla günlük 1 milyon varil petrol satışı üzerinden yapıldığı, bütçenin serbest piyasa kuru üzerinden hesaplandığında 33 milyar dolar olduğu görülmektedir.  Yapılan planlama uyarınca ülke bütçesinde petrol ihracatı gelirinin 19 milyar dolar olması gerektiği görülürken, gerçekleşme oranının günde 200 bin varil petrol ihracatı nedeniyle oldukça düşük kalacağı anlaşılmaktadır.

İçinde bulunulan durumun İran’ın döviz kurlarını yönetmeye ilişkin kurduğu sistemlerin üstünde baskı oluşturduğu, kurların son dönemde hızlı bir şekilde yukarıya doğru hareketlendiği, resmi kur uygulamasından vazgeçileceği, NIMA kurunun serbest bırakılacağı, döviz sisteminin www.ice.ir isimli site aracılığıyla yönetileceği haberlerine rastlanmaktadır. İran Merkez Bankası Başkanı tarafından 1. Grup Ürünler olarak bilinen resmi kur ile döviz tahsisi aracılığıyla ithalat uygulamasına karşı olunduğu yönünde açıklama yapılmış, bu listedeki ürünlerin sayısı ise oldukça azaltılmıştır. NIMA kuru aracılığıyla ithal edilebilecek 2. Grup Ürünler Listesi döviz tahsis edilmede öncelik sırasına göre 21’den 27’e kadar yeniden düzenlenmiş, geçtiğimiz hafta 26. ve 27. Gruplara ürün tahsis edilmeyeceği açıklanmış, bu hafta ise yalnızca 21. Gruptaki ürünlere NIMA kurundan döviz tahsis edileceği belirtilmiş, 22’den sonraki gruplara ise serbest piyasadan döviz temin edilmesi çağrısında bulunulmuştur.

Gelinen noktada İran’daki döviz kurlarının yukarı doğru dalgalanmaya devam edeceği anlaşılmakta, sistemdeki kronik hale gelen tıkanıklıkların önümüzdeki dönemde sistemin yeniden kapsamlı bir gözden geçirilmesini zorunlu kıldığı anlaşılmakta, özellikle NIMA kuru üzerinden döviz tahsis imkanlarının kısıtlanmasının üretici maliyetleri üzerinde oluşturduğu baskı nedeniyle ülkedeki enflasyon oranının hızla yukarıya doğru çıkacağı tahmin edilmekte, zaten daralmış halde bulunan İran’ın ithalat imkanlarının önümüzdeki dönemde daha da daralacağı değerlendirilmektedir.