İran Merkez Bankası Başkanı Abdülnasır Himmeti tarafından İnstagram hesabından yapılan açıklamada, İran’ın ihracat gelirinin yurda getirilmesine ilişkin düzenlemelerde bu hafta içinde değişikliğe gidileceği bildirildi. Yapılan değişiklikle uzun zamandır tartışılan petrol dışı ihracatın gelirinin ülke ekonomisine kazandırılmasına ilişkin netleştirme bekleniyor.

Himmeti tarafından yapılan açıklamada, yeni düzenleme kapsamında ihracatçının ihracat gelirini gerek kendi gerekse üçüncü kişiler için mal, hammadde veya makine ithal etmek için kullanılabileceği ifade edildi. Uygulanan bu politikaya İran’da “ihracat karşılığı ithalat” veya “ihracatçı ve ithalatçı arasında döviz takası” deniyor.

İran Merkez Bankasının döviz politikasında yaptığı bu değişiklik, döviz piyasasındaki yaptırımlar sonrasında kronik hale gelen kronik döviz arzı açıklarının üstesinden gelmeyi hedefliyor. Yaptırımlardan dolayı uluslararası finansal sistemin tamamen dışında kalmış olan İranlı ihracatçılar da ihracat gelirini ülke ekonomisine döndürmekte zorlanmaları nedeniyle İran Merkez Bankasını baskı altında tutuyorlardı.

Geçmişteki ve Şimdiki Düzenlemeler

Yaptırımların ilanın bu yana geçen iki buçuk yıllık sürede İran Devleti tarafından ihracat gelirinin ülkeye getirilmesi için farklı yollar denenmişti. Bunlardan ilki ihracatçının gelirinin %50’sini NİMA adı verilen ihracatçı ve ithalatçının eşleştirildiği sisteme para aktarılması tutuyordu. Petrokimya firmaları ise gelirlerinin %60’ını NİMA sistemine aktarıyordu. İthalatçı Nima sisteminden bulduğu ihracatçı kurunu satın alıp, ithalat yapabiliyordu.

Geçmiş düzenleme kapsamında ihracat gelirinin %20’sinin serbest piyasada satılabilmesine izin veriliyordu. Geri kalan %30 (petrokimya firmaları için %20) dilimlik kısımla ise, ihracatçı firmanın veya üçüncü firmaların hammadde ve makine-ekipman ithalatına izin veriliyordu.

İran Merkez Bankası tarafından Temmuz 2020’de yapılan düzenlemede ise, önceki düzenlemede yer alan “Geri kalan %30 (petrokimya firmaları için %20) dilimlik kısımla ise, ihracatçı firmanın veya üçüncü firmaların hammadde ve makine-ekipman ithalatına izin veriliyordu.” uygulamasını kaldırarak, bu kısımdaki paranın da NİMA sistemine aktarılmasını zorunlu kılmıştı. Temmuz ayındaki bu düzenlemede, petrokimya ihracatçısı olup olmadığına bakılmaksızın tüm ihracatçıların gelirlerinin %80’ini geleneksel havale yöntemiyle, %20’lik kısmını ise nakit olarak ülkeye getirmeleri zorunlu kılınmıştı. İhracatçı firmalar ihracatçı gelirinin en fazla %30’luk kısmıyla ithalat, %70’ini de havale yöntemiyle kullanılabilmesine imkan tanınmıştı.

Yapılması Planlanan Düzenleme: “Dış Ticaret İşlemi Olmadan İthalat”

Hükümetin yapacağı yeni düzenlemenin para transferi olmadan ülkenin ihtiyacı olan ithalata izin vermesi şeklinde olacağı belirtiliyor. “Dış Ticaret İşlemi Olmadan İthalat” şeklinde nitelendirilen düzenlemede ihracatçılar ülke içindeki veya dışındaki ihracat dövizini kaynağı şeffaf ve belirli olması kaydıyla ithalat için kullanabilecek.

İran’ın bu yılki dış ticaretine ilişkin istatistikleri yayınlayan İran Gümrük İdaresi, ilk altı ayda geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre ihracatın değer bazında %35, ithalatın ise %21 azaldığını açıklamıştı.

Kaynak: Financial Tribune, 30/10/2020, https://financialtribune.com/articles/business-and-markets/105922/government-tweaks-export-revenue-repatriation-rules