Tüketicilerin hakları konusunda bilinç ve bilgi düzeylerini belirlemek, tutum ve davranışlarını saptamak, alışveriş ve tüketim davranışlarını tespit etmek amacıyla bugüne kadar biri 2013 yılında Türkiye genelinde, diğeri 2016 yılında Ankara genelinde olmak üzere iki adet tüketici profili araştırması yürütülmüştür.

 

Bakanlığımız 2018-2022 yılları Stratejik Plan çalışmalarının yürütüldüğü sırada tüketici bilincinin ölçülmesinde objektif kriter ihtiyacı belirmiş, söz konusu kriterin bilimsel araştırma ile ortaya konulabilecek sayısal bir endeks olması gerektiği fikri üzerinde uzlaşılmıştır. Tüketicinin bilinçlendirilmesi ve eğitimine yönelik çalışmaların performans göstergesi olarak kabul edilen bilinç endeksinin bilimsel bir araştırma ile belirlenmesi amacıyla Genel Müdürlüğümüz 2018 yılını baz yıl kabul etmek suretiyle detaylı bir soru formu hazırlamış, Türkiye genelinde Tüketici Profili ve Bilinç Düzeyi Araştırması’nı başlatmıştır. Araştırmanın aynı soru formu ile her yıl tekrarlanması, bu vesileyle tüketici bilincindeki değişimin objektif bir gösterge (endeks) ile ölçülmesi planlanmıştır. 

 

2018, 2019 ve 2020 yıllarında yapılan söz konusu araştırmanın 2021 yılına ilişkin ölçme ve değerlendirme işlemleri devam etmektedir. Hali hazırda çalışması tamamlanan en son Tüketici Profili ve Bilinç Düzeyi Araştırma Raporu 2020 yılına ait olup; Türkiye genelinde 26 İlde, 18 yaş üstü 2.250 tüketici ile yapılan anket verilerine dayanılarak hazırlanmıştır. Raporda, Üniversite ve araştırma şirketinin yaptığı bir çalışma ile tüketicilerin bilgi ve bilinç düzeyleri düşük, orta ve yüksek şeklinde adlandırılan seviyelere ayrılmış; ankete verilen cevaplar cinsiyet, eğitim düzeyi, gelir düzeyi vb. bilgilerle karşılaştırılırken ayrıca her bir grup bilgi ve bilinç düzeyindeki tüketicilerin önemli görülen bazı konularda nasıl bir tutum sergilediği incelenmiştir.
 

Bu doğrultuda hazırlanan raporda yer verilen bulgu ve yorumlardan bazıları şöyledir:

 

• Tüketicilerin %53,2’si yüksek bilinç düzeyinde, %31,4’ü orta bilinç düzeyinde, %15,4’ü düşük bilinç düzeyindedir.

• Tüketicilerin %52,4’ünün oturduğu konutun mülkiyeti kendisine aittir. 

• Tüketicilerin %58,8’i günlük ortalama 2-4 saat televizyon izlemektedir.

• TV programlarından etkilenmek suretiyle satın alına ürün gruplarının başında GSM operatörü gelmekte, bunu sırasıyla giyim eşyası ve teknolojik ürünler izlemektedir.

• Tüketicilerin Covid-19 salgını döneminde harcamalarındaki en fazla artışın gıda ürünlerinde olduğu bulunmuştur. 

• Covid-19 sürecinde satın alınıp sorun yaşanan hizmetler içerisinde ulaşım ve eğitim  hizmetleri ağırlık taşımaktadır.  

• Her 2 tüketiciden yaklaşık 1’i yerli üretim ürünlerini tercih etmektedir.

• Yerli üretimin en çok tercih edildiği ürün grupları sırasıyla gıda ve giyim ürünleridir.

• İnternet veya internet dışında diğer mesafeli yöntemlerle alışveriş yapma sıklığı ortalama olarak ayda 1,3 tür.

• İnternet veya internet dışında diğer mesafeli yöntemlerle en çok satın alınan ürünler giyim, gıda kişisel bakım ürünleridir.

• Tüketicilerin internetten alışveriş yapma yöntemleri konusunda yeterli bilgiye sahip olmama ve kişisel ya da finansal bilgilerle ilgili güvenlik açığı olduğu düşüncesi tüketicilerin internet veya internet dışı diğer mesafeli yöntemler yoluyla ürün satın almayı tercih etmemelerinin başlıca nedenleridir.

• Tüm bilgi düzeyindeki tüketicilerde Ticaret Bakanlığı Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü’nün vatandaşa yönelik hizmetlerinden Tüketici Hakem Heyetleri ve ticari reklam ve haksız ticari uygulamaların denetimi hizmetlerinin bilinirliği yüksektir. 

• Tüketici hakem heyetlerine başvuruda bulunan tüketicilerin çoğunluğu (%71,4) başvurusunun hızlı sonuçlandığını bildirmiştir.

• Satın aldığı bir mal veya hizmetle ilgili sorun yaşayan ve sorunun çözümüne ilişkin eylemde bulunan tüketicilerin %85,3’ünün sorunlarının çözümlendiği bulunmuştur.

• Araştırmaya katılan tüketicilerin bilgi sahibi olmak istedikleri konuların başında tüketici hakları gelmektedir. Bunu hak arama yolları, bütçe hazırlama, tasarruf ile borç yönetimi konuları izlemektedir. 

2020 yılı Tüketici Profili ve Bilinç Düzeyi Araştırma Raporu için tıklayınız.