T.C. Ticaret Bakanlığı

Pan Avrupa-Akdeniz Tercihli Menşe Kuralları Revizyonunun 2026 İtibarıyla Ülke Bazlı Sonuçlarına Dair Duyuru-2

Avrupa-Akdeniz Havzasında Tercihli Menşe Kurallarında Yeni Dönem

Bölgesel Konvansiyona Geçiş

Pan-Avrupa-Akdeniz Tercihli Menşe Kurallarına Dair Bölgesel Konvansiyon (“Konvansiyon”), Avrupa-Akdeniz bölgesinde ikili anlaşmalarda dağınık hâlde uygulanan menşe kurallarını tek, çok taraflı ve hukuken bağlayıcı bir çatı altında toplamıştı.

Bu adımla, menşe kurallarının içeriğinin değiştirilmesinden ziyade, mevcut ikili protokollerde zaten uygulanan menşe kurallarının ortak bir referans metin hâline getirilmesi; böylece bölgedeki çapraz kümülasyonun hukuki zemininin güçlendirilmesi, idari işbirliğinin standartlaştırılması ve ülkeler arası menşe uygulamalarında tutarlılık ve öngörülebilirlik sağlanması hedeflenmişti.

Konvansiyon, ülkemizce 4 Kasım 2011 tarihinde imzalanmış, 6497 sayılı Kanun’la onaylanması uygun bulunmuş ve 2/9/2013 tarihli ve 2013/5414 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile onaylanmıştır.

Bölgesel Konvansiyonda Revizyon İhtiyacı: Neden Değişiyor ve Ne Getirecek?

Son yıllarda küresel tedarik zincirlerinde yaşanan kırılmalar ve artan küresel rekabet, kökenleri 1990’lı yıllara dayanan menşe kural setinin modernize edilmesini zorunlu kılmıştı.

Bu çerçevede, Konvansiyon metni üzerinde, uzun süren müzakerelerin sonunda Konvansiyon Ortak Komitesinin 7/12/2023 tarihli ve 1/2023 sayılı Kararıyla kapsamlı değişiklikler yapılmıştır. Değişiklikler Avrupa-Akdeniz bölgesindeki tercihli menşe sistemini daha esnek, daha öngörülebilir ve güncel üretim gerçeklerine uyumlu hâle getirmeyi amaçlamaktadır.

Revize kurallar tolerans oranlarının artırılması, karmaşık tedarik zincirlerinde menşe kazanımının kolaylaştırılması, tam kümülasyonun daha yaygın ve net bir şekilde düzenlenmesi ile üretimin farklı aşamalarının bölge içindeki ülkelerde paylaşılmasını teşvik ederek bölgesel katma değerin birlikte yaratılmasını mümkün kılmaktadır.

Konvansiyon ayrıca menşe ispat belgesi (EUR.1 dolaşım belgesi veya menşe beyanı) yaklaşımını sadeleştirerek belge yükünü azaltmış ve idari süreçleri hızlandırmıştır. PEM bölgesi içinde ekonomik dönüşümü ödüllendiren bir yapı oluşturmak amacıyla ürün-bazlı kurallar güncellenmiş ve daha yüksek katma değerli üretim süreçleri menşe kazandırıcı olarak tanımlanmıştır.

Ülkemiz İç Onay Süreci

1 Ocak 2025 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yürürlüğe giren bu düzenleme, ülkemiz, Avrupa Birliği, EFTA ülkeleri, Batı Balkanlar ve Akdeniz havzasını kapsayan geniş bir coğrafyada 25 taraf ve 51 taraf ülke arasındaki tercihli ticaretin "yeni anayasası" niteliğindedir.

Avrupa-Akdeniz coğrafyasında AB ile birlikte, en büyük sanayi yapısına sahip olan ve ayrıca yine AB ile birlikte en fazla ticaret yapan, uzun süren çalışmalar sırasında kuralların şekillendirilmesinde etkin bir rol oynayan ülkemiz 1 Ocak 2026 itibariyle anılan kuralları hayata geçirmek için gerekli STA revizyonlarını ve iç düzenlemelerini bir süredir yapmaktadır.

Korumacılığın arttığı içinde bulunduğumuz bu dönemde, komşu ve yakın coğrafyamızda AB ile birlikte en büyük ekonomik güç olan ülkemiz tarafından ihracatçılarımızın küresel rekabette ilave avantaj sağlaması beklenen "Pan-Avrupa-Akdeniz (PEM) Tercihli Menşe Kurallarına Dair Bölgesel Konvansiyon"un revizyonuna ilişkin yasal süreçler tamamlanmıştır. 7556 sayılı Uygun Bulma Kanunu 31 Temmuz 2025’te, Cumhurbaşkanlığı Kararı 19 Aralık 2025’te, uygulama hükümlerini içeren Yönetmelik ise 20 Aralık 2025 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.

Çapraz Kümülasyon Olanakları

STA’larda yapılan değişiklikler sonucunda, bölgede “çapraz menşe kümülasyonu” adı verilen ve STA ortağı ülkelerin birbirleri menşeli ürünleri, ülkelerinde gerçekleştirilen üretim süreçlerinde kendi ülkeleri menşeli ürünler olarak kullanmalarına ve bu sayede nihai ürünün kolay bir şekilde ihracatçı ülke menşei kazanmasına yarayan düzenlemenin kapsamında değişiklikler olmaktadır.

Ülkemiz açısından revize kurallarla çapraz kümülasyon kapsama giren ülkeler ilgili Yönetmeliğin 2 nci maddesinde belirtilmektedir. Yaşanan sürecin çok dinamik olması ve sözedilen çapraz menşe kümülasyonu imkanları hakkında iş dünyamızın anlık bilgi edinebilmesi bakımından bu imkanların Bakanlığımız resmî internet sitesinden duyurulması kararlaştırılmıştır.

Geçiş Dönemi

Bilindiği üzere 2025 yılı PEM bölgesi açısından istisnai bir yıldı: İhracatçılar, ikili düzenlemelere bağlı olarak eski veya revize PEM kurallarından birini seçebiliyordu. PEM Ortak Komitesinin, 12 Aralık 2024’te aldığı 2/2024 sayılı Karar ile eski PEM kuralları ile Revize PEM kurallarının eşzamanlı uygulaması 31 Aralık 2025’te sona ermektedir. Bir başka deyişle iki kural setinin bir arada kullanılabildiği bu esneklik artık mümkün olmayacaktır. 2026’dan itibaren her ikili ilişki için tek bir kural seti uygulanabilecektir.

• Revize PEM Kuralları (“R”), veya

• Aynı menşe kurallarını ifade eden 2012 PEM Konvansiyonu veya eski ikili protokoller (“C”)

Eğer iki ticaret ortağı uyumlu değilse, kümülasyon otomatik olarak imkânsız hale gelmektedir.

Çapraz kümülasyon, tedarik zincirindeki tüm ülkelerin aynı PEM versiyonunu uygulaması ve güncellenmiş STA’ların yürürlükte olması hâlinde mümkündür.

Önemli İstisna: Türkiye-Tunus-Mısır çapraz kümülasyonu eski kurallara göre (“C”) devam etmektedir. AB, Tunus ve Mısır STA’larında ise yeni kurallara göre (AB açısından “R” ve ilgili ülkeler revize Konvansiyon’un iç onay süreçlerini henüz tamamlamadığından aynı kuralları yansıtan ve geçiş kuralları olarak bilinen “T”) kümülasyon mümkündür. 25 Aralık 2025 tarihli duyuruda belirtildiği üzere eşyanın nihai varış ülkesinin AB olması halinde, bu ülkeler üzerinden AB’ye ihracatta Türkiye  Mısır   AB ve Türkiye Tunus  AB ticaret akışında çapraz kümülasyon devam edecektir.

1 Ocak 2026 tarihi itibarıyla uygulamaya geçilmesi beklenen ülkemiz matrisi ekte sunulmaktadır. Çapraz kümülasyonun uygulanabilmesi için çıkış, varış ve menşe kazanımına katılan tüm ülkelerin aynı menşe kurallarına sahip STA’larının olması ve bu çerçevede aynı harf (C, R veya R ile aynı kuralları ifade eden T) ile belirtilmesi gerekmektedir.

Sonuç:

Ekli tablodan görülebileceği üzere Bakanlığımızın yoğun çalışmaları sonucu ülkemizin PEM kapsamında uygulanan 16 tercihli düzenlemesinden 11’i için (AB Tarım, AKÇT, EFTA, Faroe Adaları, Filistin, Fas, Bosna-Hersek, Kosova, Kuzey Makedonya, Karadağ ve Gürcistan) süreçler tamamlanmış ve çapraz kümülasyonun yeni kurallarla devamı sağlanmıştır.

Arnavutluk, Sırbistan ve Moldova ile kısa sürede tüm yasal süreçlerin tamamlanması hedeflenmektedir.

Mısır ve Tunus ile çalışmalar ise devam etmektedir.

Ekli tablo, 19 Aralık 2025 tarihinde Bakanlığımız resmî internet sitesinden paylaşılan tablonun yerini almıştır.

Çapraz kümülasyon olanaklarında bir değişiklik olması halinde ayrıca duyurulacaktır.

Saygıyla duyurulur.

Açıklamanın ekine ulaşmak için tıklayınız.