Gümrük ve Ticaret Bakanı Hayati Yazıcı, 'TBMM Kadın-Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu'nda, kadın istihdamının artırılması ile ilgili olarak bakanlık bünyesinde yapılan çalışmalar, yürütülen projeler ve karşılaşılan sorunlara ilişkin sunum yaptı.
Bakanı Yazıcı' nın komisyon başkanı ve üyelerine yaptığı sunum konuşması:
Kadın-Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu’nun Değerli Üyeleri;
Hepinizi sevgi ve saygıyla selamlıyorum. Kadın-Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu’nun kurulduğu günden (2009) bu yana yaptığı çalışmaları takdirle takip ettiğimizi ifade etmek istiyorum.
ÜLKEMİZDE TİCARET HAYATINDA KADIN
Anadolu, kadınların yüzlerce yıldır iktisadi hayatın içinde olduğu bir coğrafyadır. Anadolu esnaflarının kurduğu ilk birlik olan Ahilik teşkilatı içinde yer alan kadınlar, Bacıyan-ı Rum adlı birlik altında örgütlenmişlerdi. Ahi Evran-ı Veli’nin eşi Fatma Hanım kadınların ahilik ilkeleri çerçevesinde bir araya geldiği ve iktisadi faaliyetlerde bulunduğu Bacıyan-ı Rum teşkilatını kurmuştur.Bacıyan-ı Rum, Ahiliğin kadın kollarıdır ve tarihte kurulan ilk kadın teşkilatıdır. Önceleri Kayseri’de Ahi Evran tarafından kurulan sanayi sitesinde işlenen derilerin artık yünlerini değerlendirmek için bir araya gelen kadınlar; Ahilerle birlikte eğitim görmüş ve siyasi, iktisadi, dini birçok alanda faaliyet göstermiştir. Kendilerine ait işyerlerinde, belirli bir disiplin ve iş ahlakı ile çalışan Bacıyan-ı Rum kadınlarının sosyal ve kültürel hayata oldukça büyük katkıları olmuştur. Anadolu Kadınları Birliği diyebileceğimiz Baciyan-ı Rumlar; yetim, kimsesiz genç kızları himayesine almış, onların eğitimlerinden, ev bark sahibi olmalarından sorumlu olmuşlardır. Kimsesi kalmayan ihtiyar kadınların bakımı, genç kızların evlendirilmesi gibi sosyal hizmetlerde bulunmuşlar, maddi sıkıntıda olanlara yardım etmişlerdir. O dönemde Kayseri’deki bir sanayi sitesinde kadınlara ait iş yerleri bulunurdu. Bacıyan-ı Rum teşkilatına mensup kadınlar bu sanayi sitesinde el sanatları ve mesleklerini icra ederlerdi. Dünyanın ilk kadın örgütü olan Baciyan-ı Rum teşkilatı Batılı araştırmacıların da takdir ettiği çalışmalar yapmıştır. Bu teşkilat, Anadolu kadınlarını, askerlikten kültür ve sanata kadar çeşitli alanlarda eğitmiştir. Böylece kadınların toplumsal hayatın her alanında yer almasını hatta öncü bir rol üstlenmesini sağlamıştır.  Örneğin 16. Yüzyılda Osmanlı Devleti döneminde çamaşırhane işleten kadınlar vardır. Yine o dönemde Bursa’daki 387 ipek üretim tezgâhının, 170’i kadınlara aittir. Seyyah İbn-i Battuta birçok Türk yerleşim yerinde Türkmen kadınların toplum içindeki faaliyetlerine, iş hayatındaki başarılarını hayranlıkla anlatmıştır.
Yani aslında Anadolu kadınları ticarete çok yatkındır. Anadolu’da yüzlerce yıldır kadınların satış yaptığı pazarlar vardır. Hala Anadolu’daki kadınların üretici ve satıcı olarak yer aldığı bu pazarlar ürünlerinin tazeliğiyle tercih edilir ve çok güzel bir geleneği temsil ederler. Dolayısıyla bugün, kadınların iktisadi hayattaki yerini konuşurken, toplumumuzun gündemine yeni giren bir konudan söz etmiyoruz. Bizim toplumumuzda ve Anadolu topraklarında zaten var olan, ama zaman içinde etkisi zayıflayan bir girişimcilikten söz ediyoruz. Bugün itibariyle bize düşen, kadınların ticari hayattaki yerini güçlendirmek ve tüm imkânlarımızla desteklemektir.
KADIN ESNAF VE SANATKÂRLARIMIZ
Biz kadınları hayatın her alanında var olmalarını arzu ediyoruz. Ülkemizde kadın esnafların sayısına baktığımızda 191 bin 997 kayıtlı kadın esnafımız olduğunu görüyoruz. Ayrıca 90 binden fazla tüccar kadınımız bulunmaktadır. Bu rakamlar bize, kayıtlı esnafların %10’luk bir kısmının, kayıtlı tacirlerin ise %6,5’lik bölümünün kadın olduğunu göstermektedir. İllere göre dağılıma baktığımızda bu %10 rakamının üzerinde kalan 29 ilimiz bulunmaktadır. Bunların içinde %17’lik kadın esnaf oranıyla Uşak birinci sırada yer almaktadır.
Uşak’ı %16 ile Balıkesir, İzmir ve Yalova takip etmektedir. Daha sonra %15 ile Çanakkale, %14 ile Bolu, Muğla ve Tekirdağ geliyor. Ankara ve İstanbul Türkiye ortalamasını yansıtmaktadır. 15 ilimizde kadın esnafların oranı %5’in altındadır. En az sayıda kadın esnaf bulunan illerimize bakarsak; Batman ve Siirt %1 ile bu konuda en geride kalan illerimiz. Ağrı, Bayburt, Bitlis, Erzincan, Muş, Şırnak’ta ise kadın esnaf oranı %2; Bingöl, Diyarbakır, Hakkâri, Iğdır ve Van’da %3’tür.  Kadın esnaflarımızın sayısının artması en büyük arzumuz ve hedefimizdir. Bizim kültürümüzde kadın hayatın her alanında ve her kademesinde yer almaktadır. Ancak ticari hayatta kadınlar için belki en zor olanı sermayeye ulaşmaktır. Bu konuda kadın kooperatifleri aracılığıyla biz çeşitli destekler sağlıyoruz.
KADIN KOOPERATİFLERİ
Kadın girişimcilerin kurduğu kooperatifleri kadılarımızın iş hayatında daha fazla söz sahibi olmalarının bir göstergesi olarak kabul ediyor ve büyük önem veriyoruz. Kadın kooperatifçiliği, ülkemizde 2000’li yılların başından itibaren gelişen bir alandır. Bu kooperatiflerin ortaklarının %80 ila %100’ü kadındır. Kadın girişimcilerin talepleri doğrultusunda kurulmaya başlanılmıştır. Mevcut durumda, kadın girişimcilerimiz tarafından kurulan 126 kooperatif bulunmaktadır.
Bunların türlerine göre dağılımı şöyledir:
- 74 kadın çevre kültür ve işletme kooperatifi,
- 36 tarımsal kalkınma kooperatifi, 6 küçük sanat kooperatifi,
- 4 tüketim kooperatifi,
- 3 üretim ve pazarlama kooperatifi,
- 2 konut yapı kooperatifi,
-1 yayıncılık kooperatifi,
Kadın Kooperatiflerine Kimler Ortak Olabilir?
Tip ana sözleşmeye göre ortak olabilmek için “Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı ve medeni hakları kullanma ehliyetine sahip gerçek kişi kadın ya da kooperatifin amacına uygun faaliyet konusu bulunan kamu veya özel hukuk tüzel kişisi” olmak gerekli ve yeterlidir. Buna göre 18 yaşını doldurmuş medeni hakları kullanma yeterliliğine sahip kadınlar ile Belediyeler, İl Özel İdareleri gibi tüzel kişilikler de kooperatife ortak olabilmektedirler.
Kadın Kooperatiflerinin Amaçları;
Kadın kooperatifçiliği;
- Kadın işgücünün ekonomiye kazandırılması,
- Kadınların sosyal ve kültürel faaliyetlerinin geliştirilmesi, korunması, desteklenmesi, gelişmiş bir çevrede yaşamalarına zemin hazırlamak
- Sağlıklı ve gelişmiş bir çevrede yaşamalarının sağlanması amacıyla kadın girişimciler tarafından başlatılmıştır.
- Ortaklarına mesleki eğitim vererek el becerilerini geliştirmek,
- Ortaklarının mal ve hizmet üretimleri için gerekli girdi ve ekipmanları tedarik etmek,
- Ortaklarca üretilen mal ve hizmetlerin pazarlanmasını sağlamak,
Kadın Kooperatiflerinin Çalışma Alanları Şöyledir:
- El becerileri için eğitici kurslar düzenlemek,
- Geleneksel gıda ürünlerinin üretimi ve pazarlanması,
- Lokantacılık,
- Özürlü eğitimi ve bakımı,
- Okul öncesi eğitim,
- Kadınların el emeği ile ürettikleri giyim, hediyelik eşya gibi ürünlerin pazarlanması, alanlarında faaliyet göstermektedirler.
Ayrıca ana sözleşmelerinde belirtilen aşağıdaki faaliyet konularında da çalışabilirler.  Ortakları için okuma-yazma, bilgisayar, girişimcilik, mahalle anneliği, çevre düzenleme, sağlık ve kadının insan hakları gibi yaşam kalitelerini iyileştirecek çeşitli eğitim programları düzenlemek,
Ortaklarına ekonomik, sosyal, kültürel ihtiyaçlarını karşılamak üzere diğer kurum ve kuruluşlardan verilecek kredilere aracılık etmek,
Ortaklarının faaliyetlerinin tanıtımı, sergilenmesi ve pazarlanması amacıyla yurt içi ve yurt dışında fuar, şenlik, sergi, kermes vb. etkinlikler düzenlemek, bu şekildeki etkinliklere katılıp, ortaklarının katılmasına aracılık etmek,
Ortaklar ve yakınları arasında sosyal etkileşimi artırmak, dayanışma ruhunu geliştirmek amacıyla sosyal, kültürel nitelikli toplantı, konser, tiyatro, doğa ve kültür gezileri, söyleşi, konferans, yemek, kutlama tören gibi faaliyetleri düzenlemek,
Kültürel gelişim amacıyla kütüphane, okuma odası, sanat galerisi, spor ve tiyatro faaliyetleri için üniteler kurmak ve işletmek.
Bakanlığımız kayıtlarına göre 232 Turizm Geliştirme Kooperatifinden bazıları da kadın girişimcilerimiz tarafından kurulan kooperatiflerimizdendir.
Bunlar, kadınların iş hayatına katılması ve kadın emeğinin değerlendirilmesi amacıyla çalışmaktadırlar.
TÜRKİYE KOOPERATİFÇİLİK STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI
Ülkemiz kooperatifçiliği ile ilgili olarak ilk kez Bakanlığımız koordinasyonunda “Türkiye Kooperatifçilik Stratejisi ve Eylem Planı” hazırladık. Bu Strateji, kooperatifçiliğimizi istenen noktaya ulaştırmada bir yol haritasıdır. Strateji ve Eylem Planı; 17 Ekim’de Sayın Başbakanımızın teşrifleri ile geniş katılımlı bir tanıtım toplantısı ile kamuoyu ile paylaşılmıştır. Bu Strateji; finansman, örgütlenme, eğitim ve hizmet sunumu gibi alanlarda kooperatiflerimizin yaşadıkları sorunları hassasiyetle ele almakta ve bu sorunların aşılması için, sistemli çözüm önerileri getirmektedir. Stratejide Kadın kooperatifleriyle ilgili özel eylemlere yer verilmiştir.
Stratejik Hedef 3.7-
“Kadınlarımızın girişimcilik kabiliyetlerinin arttırılması ve ekonomide bir aktör olarak yer almalarının sağlanması için kooperatifler çatısı altında örgütlenmeleri yönünde çalışmalarda bulunulacaktır.”
Kamu ve özel sektöre düşen görevler yeniden tanımlanmış, sürdürülebilir bir kooperatifçilik politikası ortaya konulmuştur.
Belge’nin stratejik hedef ve faaliyetlerinin gerçekleşmesi ile;
- Tüketiciler,
- Dezavantajlı gruplar,
- Tarım üreticileri,
- Esnaf ve sanatkârlar,
- Küçük ve orta büyüklükteki işletmeler,
başta olmak üzere geniş toplum kesimleri ve sektörler için refah ve üretim düzeyi artırılarak, ekonomik kalkınmaya katkı sağlanacaktır.
KOOP-DES
Gelişen ve değişen toplumun ihtiyaçları karşısında farklı kooperatifçilik modelleri oluşturulmasının sağlanması için Bakanlığımız yeni düzenlemeler yapmaktadır. Hem kooperatiflerimizin, hem de kadınlarımızın ticari işletme kurarken karşılaştıkları önemli bir sorun finansmandır. Bu sorunu bertaraf etmek için KOOP-DES programı ile üretim ve istihdama katkısı olan projeleri nisbî olarak destekliyoruz. Bu program ile özellikle dezavantajlı gruplar tarafından kurulan kooperatifleri destekleyerek onların reel sektör içinde daha fazla yer almasını sağlayacağız. Kooperatiflerin ihtiyaçlarının tespitine yönelik, Programın etüt çalışmaları tamamlanmıştır. Mevzuat ve kurumsal yapılanmaya yönelik çalışmalarımız da hızlı bir şekilde devam etmektedir. KOOP-DES Programı ile küçük sermayelerin ve âtıl işgücünün kooperatifler aracılığıyla birleşmesini teşvik ediyoruz. Özellikle de kadın iş gücünün ekonomiye kazandırılması bu Stratejik Planın temel hedefleri arasındadır. Bu Program için hazırladığımız yönetmelik taslağında kadın kooperatiflerine özel vurgu yaptık.
Kooperatiflerin Desteklenmesi Programı Hibe Yönetmeliği taslağında Program kapsamında; “Ortaklarının %90’ını kadınların oluşturduğu kooperatiflerin işletecekleri yaşlı ve özürlü bakım merkezleri ile çocuk kulüpleri, kreş ve gündüz bakımevlerinin demirbaş eşya niteliğindeki yatırım malı alımlarına yönelik hibe yardım öngörülmektedir.
Öte yandan çalışmalarına yol göstermek ve kuruluşlarını kolaylaştırmak amacıyla Kadın, Çevre, Kültür ve İşletme Kooperatifi örnek ana sözleşmesini hazırladık. İl Müdürlüklerimize kadın kooperatiflerini bu ana sözleşmeye göre kurmaları talimatı verilmiştir. Böylece Ankara’ya gelmeden, bu kooperatiflerin illerde kurulması sağlanarak bürokratik işlemler kolaylaştırılmıştır. Bu ana sözleşmeyi Türkiye Belediyeler Birliği’ne de gönderdik ve kadın girişimcilerin bu doğrultuda desteklenmesini istedik.
TOBB KADIN GİRİŞİMCİLER KURULU
Gümrük ve Ticaret Bakanlığımızın ilişkili kuruluşu Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği bünyesindeki Kadın Girişimciler Kurulu ve illerde örgütlenen İl Kadın Girişimciler Kurulları, kadın girişimciliğinin teşvik edilmesinde ve desteklenmesinde önemli bir işlevi yerine getirmektedir. Ülke genelinde örgütlenen Kurul tarafından kadın girişimcilere yurt içi fuarlara ücretsiz katılım imkânı sağlanmakta, kadın girişimcilerin ürettikleri mal ve hizmetleri tanıtırken yeni ticari ilişkiler kurmalarına da imkân tanınmaktadır.TOBB Kadın Girişimciler Kurulu, ülkemizin 79 İlinde oluşturulan “İl Kadın Girişimci Kurulları” ile yerel teşkilatlanmasını tamamlamıştır. Bu Kurullarda görev yapan yaklaşık 5 bin kadın girişimci ile faaliyetlerini yürütmektedir. Kurul’da üye kadın girişimci sayısının 2013 yılının ilk 6 ayında 81 ilde 10 bin 500 üyeye ulaşması planlanmaktadır. TOBB Kadın Girişimciler Kurulu’nun hayata geçirilmesi, kadınlarda Oda-Borsa seçimleri konusunda farkındalık oluşturmuştur. Oda Borsa meclislerine seçilen üye kadın sayıları son dönemde yüzde 300 artış göstermiştir.
Oda-Borsa seçimlerinde;
- 2 kadın Yönetim Kurulu Başkanlığına,
- 2 kadın Meclis Başkanlığına,
- 5 kadın Yönetim Kurulu Başkan Yardımcılığına ve
- 5 kadın da Meclis Başkan Yardımcılığına seçilmişlerdir.
Gerçekleştirilen Çalışmalardan Örnekler
1-    Yurtiçi Fuar katılımında Kadın Girişimcilerin Desteklenmesi Projesi
Kadın girişimcilerin, ürettikleri mal ve hizmetleri tanıtırken yeni ticari ilişkiler kurmalarına imkân sağlayacak en etkin platform olan fuarlarda ücretsiz olarak yer almalarının sağlanması amacıyla, TOBB Kadın Girişimciler Kurulu tarafından yürütülmek üzere "Yurt İçi Fuar Katılımında Kadın Girişimcilerin Desteklenmesi Projesi" başlatılmıştır. Kadın girişimci gerçek kişi firmalar ile ortaklık payının en az yarısı kadın girişimciye ait tüzel kişi firmalardan yıllık net satış hâsılatı ya da mali bilançosu iki milyon lirayı aşmayanlara yurt içinde düzenlenen belirli fuarlara ücretsiz katılım desteği sağlanmaktadır. 2009 yılında uygulanmaya başlayan proje devam etmektedir.
2-    Kredi Garanti Fonu Desteği (KGF)
TOBB’un iştiraklerin bir tanesi olan Kredi Garanti Fonu Desteği, küçük ve orta ölçekli işletmeler için sağladığı kefaletle bu işletmelere destek vermektedir. Böylece KOBİ’lerin banka kredisi kullanmaları mümkün hale gelmektedir. Kredi Garanti Fonukefaletlerinde, genç ve kadın girişimciliğin geliştirilmesi temel amaçtır. Kadın girişimcilere pozitif ayrımcılık tanınmaktadır.
3-    İş Melekleri Ağı Projesi
Çekirdek veya başlangıç aşamasındaki girişimciler ile bu girişimcilere ortak olmak isteyen İş Meleklerini yani yatırımcıları bir araya getiren bir çalışma başlatılmıştır. Bu proje ile, hızlı işle ilgili projesini uygulamak için gerekli öz sermayesi bulunmayan kadın girişimciler ile hazır sermayesi olan yatırımcıları bir araya getirmek hedeflenmektedir.
4-    Usta – Çırak Buluşmaları
Sektöründe marka haline gelmiş isimler ile o sektöre ilişkin iş fikri bulunmak suretiyle adım atmak isteyen kadın girişimci adaylarını bir araya getirecek “Usta – Çırak” buluşmalarının hazırlıkları başlatılmıştır. Bu etkinlikler sonucunda, dikkat çekici değerde fikirlere sahip kadın girişimciler o alandaki iş dünyası duayenleri ile belirli bir program dâhilinde bir araya getirilerek ücretsiz rehberlik hizmeti sağlanacaktır.
5-    Finansmana Erişim
Kadın girişimcilerin temel sorunlarından birisi olan finansmana erişimde fon kaynakları konusunda bilgilendirme toplantıları düzenlenmektedir.
TESK’İN KADINLARA YÖNELİK ÇALIŞMALARI
TESK tarafından hazırlanan  Kadın Girişimciliğini Destekleme Projesi ile kadınlara girişimci olarak iş hayatında ve ekonomik kalkınmada daha aktif rol almalarına destek verilmiştir.
Proje ile sürdürülebilir bir Kadın Girişimciliği Destekleme Merkez Modeli’ni geliştirmiştir.
Halen çalışmalarına devam eden bu merkezler girişimcilik konusunda kadınlara danışmanlık hizmeti vermektedir.
Merkezlerin illerde daha aktif hale getirilmesi geleceğe yönelik hedefler arasındadır.
TESK bünyesinde de illerde kadın esnaf ve sanatkârlarımıza yönelik olarak Kadın Kurulları oluşturulmuştur.
Bu kurulların da daha aktif olması için çalışmalar sürdürülmektedir.
Ayrıca yine TESK “Kadın Girişimciliğinin Profilinin Çıkarılmasına” yönelik bir araştırma yapılmıştır.
Bu araştırmanın bu yıl içinde sonuçlanması hedeflenmektedir.
BAKANLIK PERSONELİNİN KADIN ERKEK DAĞILIMI
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nda çalışanların %25’ini kadınlar oluşturmaktadır. Üst düzey yöneticilerimizde ise bu oran %10,26’dır. Yalnız bu dağılımda en eşitlikçi kısım uzmanlarımızın olduğu bölümdür. Bakanlık uzmanlarının yarısı hatta biraz fazlası, %51’i kadındır. Uzmanların içinde kadın oranının fazla olması aslında çok güzel bir geleceğe işaret etmektedir. Çünkü bu uzmanlarımız gelecekte yönetim kademesinde yer alacaklardır. Ak Parti olarak kamu istihdam politikalarında aldığımız tedbirler sonuç verecektir. Ancak bunlar bugünden yarına sonuç alınacak konular değildir. Bugün yaptığımız çalışmalar sonucu 10-15 yıl sonra kadınlar üst düzey görevlerde daha fazla yer almaya başlayacaklardır. Yine Bakanlığımın ilgili kurumu olan Rekabet Kurumu’nda kadınların oranı %47’dir. Kadınlar kamu alanında yer alma oranlarıyla dünyanın önde gelen ülkelerinden biridir. Genel olarak baktığımızda Türkiye, CEO yani üst düzey yöneticileri bakımından da oldukça iyi durumdadır.
Dünya Ekonomi Forumu 2010 Raporu’nda iş dünyasındaki üst düzey yönetici konumundaki kadın oranı açısından Türkiye, 2’inci sırada yer almaktadır.
Bu alanda dünya ortalaması yüzde 5’ken, ülkemizde bu oran yüzde 12’dir. Kadınların toplumsal, ekonomik, siyasal konumlarını güçlendirmek için tüm taraflarca gerçekleştirilecek yoğun çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Siyasi kararlılığımız tamdır. Kadının insan haklarının korunması ve geliştirilmesi, eşit hak fırsat ve imkânlara kavuşturulması konusundaki çalışmalarımızın ülkemizi daha da iyi bir geleceğe taşıyacağı düşüncesiyle hepinizi saygıyla selamlıyorum.