ÇEŞİTLİ ÜLKELERDE UYGULANAN ELEKTRONİK TİCARET VE ELEKTRONİK İMZA YASALARI HAKKINDA:

Çok genel bir ifadeyle, dünyada elektronik imzalarla ilgili yasaların ikiye ayrıldığı, bazı yasaların ABD örneğinden hareketle "minimalist" yaklaşım içinde, diğerlerinin ise "Açık Anahtar Altyapısı"'na dayalı elektronik imzalara hukuki netice bağlanması şeklinde bir görüş çerçevesinde hazırlandığı belirtilebilir. Çeşitli ülkelerde yürürlükte olan veya son aşamasına gelmiş yasalara geçmeden önce, ABD ve AB'de elektronik ticaretin temelini teşkil eden hukuki mevzuattan ve UNCITRAL (Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Hukuku Komisyonu) model yasalarından kısaca bahsetmek yararlı olacaktır;

A) ABD'de elektronik imzaların hukuki statüsü esas olarak üç kanunla belirlenmiştir;
a) Standart Elektronik İşlemler Yasası, model yasa, 30 kadar eyalet tarafından kabul edildi, eyalet yasalarına göre elektronik imza kullanımı için temel çerçeveyi çiziyor.
b) Ulusal ve Uluslararası Ticarette Elektronik İmza Yasası (E-İmza ), ulusal çerçevede esasları belirtiyor.
c) Devlette Kırtasiyenin Azaltılması Hk.Yasa, kamu kurumlarına elektronik kayıtları ve imzaları kullanmada belirli yükümlülükler getiren federal bir yasa.

B) AB'de elektronik ticaret ve elektronik imza ile ilgili 2 esas Direktif bulunmaktadır;
a) 8 Haziran 2000 tarihli, 2000/31 AB sayılı, Elektronik Ticaret Direktifi, bilgi toplumu hizmetlerinin üye ülkeler arasında serbest dolaşımını sağlamak amacıyla hazırlanan bu direktifte elektronik sözleşmeler ve bunların hukuki neticelerine ilişkin önemli hususlar bulunmaktadır.
b) 13 Aralık 1999 tarihli, 1999/93 AB sayılı, Elektronik İmza Direktifi. AB üyesi ülkelerin 19 Temmuz 2001 tarihine kadar bu Direktife uyum sağlamak üzere gerekli yasa, düzenleme ve idari hükümleri yürürlüğe koymaları gerekmektedir. Direktifin amacı elektronik imzanın kullanılmasını kolaylaştırmak ve hukuken tanınmalarına katkıda bulunmak şeklinde belirlenmiştir. Elektronik imza sertifikaları, sertifika hizmet sağlayıcıları, bunların gözetimi ile ilgili esaslar bu Direktifte yer almaktadır.

C) UNCITRAL tarafından ülkelere yasa hazırlamalarında örnek olmak üzere 2 model yasa hazırlanmıştır;
a) 1996 tarihli Model Elektronik Ticaret Yasası, elektronik verilerin ve sözleşmelerin hukuken tanınmasına ilişkin hükümler içermektedir.
b) 2001 tarihli Elektronik İmzalara İlişkin Standart Hükümler, elektronik imzalarla ilgili genel esasları belirlemektedir.

Bu genel çerçeveden sonra, çeşitli ülkelerdeki elektronik ticaret ve elektronik imza konusundaki yasalar ve yürürlüğe girdikleri tarihler aşağıda gösterilmektedir;

I) AB Üyesi Ülkeler:

1) Belçika: Sertifika Servisleri ve Elektronik İmzaların Hukuki Çerçevesinin Esasları Hk.Yasa, 14 Haziran, 2001.
2) Danimarka: Elektronik İmzalar Hk.Yasa, 1 Ekim 2000.
3) Fransa: 2 ayrı yasa var. Mart 2000 tarihli, 2000-230 sayılı yasada, elektronik imza ve belgelere, ispat konusunda kağıda dayalı belgelere benzer esaslar getirmektedir. 2001 tarihli, 2001-272 sayılı yasa ile AB Direktifinde yer alan hususların çoğu tanınıyor.
4) Almanya: AB Direktifinden önce, 1997 tarihinde hazırlanıp 1998 de yürürlüğe giren Alman Sayısal İmza Yasası anılan direktifle uyumsuz hükümler içerdiğinden, üç senelik tecrübe ve AB Direktifi ilkelerine göre yeniden hazırlanan Alman Elektronik İmza Yasası 22 Mayıs 2001'de yürürlüğe girdi.
5) Yunanistan: bu konularla ilgili bir kararname hazırlanıyor, anacak kesinleşmedi.
6) İtalya: Mart 1997 tarihli, 59 sayılı Yasa ve 1997 tarihli Kararname ile Açık Anahtar Altyapısı (PKI) esasına dayanan, sayısal imzalarla ilgili esasları tanıdı. Ancak, AB Direktifinden önemli konularda farklılık gösteren bu düzenlemeler yeni bir Kararname ile düzeltildi ve sayısal imzanın geçerliliğine ilişkin hususlara açıklık getirildi.
7) Hollanda: AB Direktifi ile uyumlu bir kanun 2002'de yürürlüğe girecek.
8) Lüksemburg: 14 Ağustos 2000 tarihli E-Ticaret Yasası, AB Direktifi ile uyumlu.
9) İsveç: 1 Ocak 2001'de yürürlüğe giren Nitelikli Elektronik İmza Yasası, AB Direktifi ile uyumlu.
10) Portekiz: Ağustos 1999 tarihli, 290-D/99 sayılı yasa elektronik imza ve elektronik belgelerin geçerliliği hususunda esasları belirlemektedir. AB Direktifine uyum sağlamadı henüz.
11) İspanya: 17 Eylül 1999 tarihli Elektronik İmza Yasasını yürürlüğe koydu. AB Elektronik İmza Direktifine göre değişiklikler de gerçekleştirildi, elektronik imza kapsamı genişletildi. Ayrıca, elektronik ticaret yasası hazırlama çalışmaları da devam ediyor.
12) İngiltere: AB Direktifini yürürlüğe koyacak herhangi bir düzenleme yapılmadı, ancak, 2000 Elektronik Komünikasyon Yasası bir ölçüye kadar elektronik imzaların kullanımı ve hukuki geçerliliği ile ilişkili.
13) İrlanda: 10 Temmuz 2000 tarihli Elektronik Ticaret Kanunu, elektronik imzayı ve kayıtları düzenliyor.
14) Avusturya: Federal Elektronik İmza Kanunu, 1 Ocak 2000'de yürürlüğe girdi, AB Direktifi ile uyumlu.
15) Finlandiya: AB Direktifi ile uyumlu bir yasayı görüşüyor, yasada ABD yasasından alınmış bazı esaslar da bulunuyor.

16) Çek Cumhuriyeti: Elektronik İmza Yasası 1 Ekim 2000'de yürürlüğe girdi. AB Elektronik İmza Direktifi ile uyumlu.

17) Macaristan: AB Direktifi ile uyumlu, Elektronik İmza Yasası 1 Eylül 2001'de yürürlüğe girdi. Ayrıca, sadece Macaristan'da yerleşik on-line hizmet sunucularına ve yararlananlara ilişkin yeni bir elektronik ticaret yasası da yürürlüğe girdi.
18) Polonya: Elektronik İmza Yasası Temmuz 2002' de yürürlüğe girecek.
19) Bulgaristan: Elektronik Belgeler ve Elektronik İmzaya ilişkin bir taslak Meclise sunuldu.
20) Güney Kıbrıs:
21) Estonya: 15 Aralık 2000'de yürürlüğe giren Sayısal imza Yasası.
22) Letonya:
23) Litvanya: Elektronik İmza Yasası 11 Temmuz 2000 de yürürlüğe girdi, AB Elektronik İmza Direktifi ile uyumlu.
24) Malta: Mayıs 2000'de yayımlanan bir raporda, Elektronik Ticaret, Veri Korunması ve Bilgisayarların kötüye kullanılmasına ilişkin üç yasa hazırlanması öngörülüyor.
25) Romanya: Bilgi toplumu hizmetlerine ilişkin yasal düzenlemelerin bir parçası olarak e-ticaret yasası Mart 2002 de Meclisten geçti, Senato ve Başkanın onayını bekliyor. Düzenlemeler, AB E-Ticaret Direktifi ile uyumlu.
26) Slovak Cumhuriyeti: Elektronik İmza Yasasının hazırlanmasına yönelik bir çalışma grubu teşkil edildi, çalışmalar devam ediyor.
27) Slovenya: 22 Ağustos 2000'de Elektronik Ticaret ve Elektronik İmza Yasası yürürlüğe girdi.

II) Diğer Avrupa Üyeleri:
28) İzlanda: Nisan 2001 tarihli Elektronik İmza Yasası kabul edildi
29) Norveç: Elektronik İmzaların Kullanımı ve Tanınması Hk.Yasa Temmuz 2001'de yürürlüğe girdi. AB Direktifi ile uyumlu
30) Ukrayna: Elektronik belgelere ilişkin yasasını çıkardı, UNCITRAL Model Yasası esas alınmış.

III) Amerika:
31) ABD: Yukarıda belirtildiği gibi, halen ABD'de elektronik ticaretle ilgili olarak eyaletlere ilişkin yasalar ve Federal yasalar olmak üzere uygulamalar devam etmektedir.
32) Kanada: 10 Nisan 2001'de yürürlüğe giren Elektronik İşlemler Yasası, tüm elektronik işlemlerle ilgili.
33) Arjantin: 15 Ağustos 2001 tarihli Sayısal İmza Kanunu.
34) Bermuda: 1999 tarihli Elektronik İşlemler Yasası, elektronik imza ve kayıtları kapsıyor.
35) Brezilya: Yakın tarihte çıkardığı yeni bir yasa ile sayısal sertifikasyon sistemini yürürlüğe koydu. Açık anahtar altyapısına dayalı sistemde kök sertifika makamına kayıt olan sertifika kurumları e-imza ve sayısal sertifikalar verebilecek.
36) Kolombiya: 21 Ağustos, 1999 tarihli, 527 sayılı Elektronik Ticaret Yasası var. 1996 tarihli UNCITRAL Model Elektronik Ticaret Yasası örnek alınmış.
37) Peru:Elektronik işlemlerin yasal çerçevesini düzenleyen üç taslak yasa var, 1999 tarihli.
38) Ekvator: Elektronik ticaret, elektronik imza ve veri mesajlarını kapsayan bir taslak hazırlandı.
39) Meksika: Ticaret Kanununda elektronik imzaları kapsayacak bir değişiklik yapılmak isteniyor.

IV) Asya ve Ortadoğu:
40) Japonya: 24 Mayıs 2000'de kabul edilip, 1 Nisan 2001'de yürürlüğe giren Elektronik İmzalar ve Sertifika Hizmetleri Hk.Yasa.
40) Singapur: 29 Haziran 1998 tarihli Elektronik İşlemler Yasası.
41) Hindistan: 1998 tarihli Elektronik Yasası ve 2000 tarihli Bilgi Teknolojisi Yasası.
42) Hong Kong: 7 Nisan 2000'de yürürlüğe giren Elektronik İşlemler Yönetmeliği sayısal ve elektronik imzalarla elektronik kayıtları kapsıyor. Eylül 2000 de sayısal imzanın yasal çerçevesi ve üst sertifika hizmet sağlayıcısı belirlendi.
43) Çin Cumhuriyeti: İnternet bankacılığına ilişkin yasal düzenlemeler var.
44) Rusya: Rusya Federasyonu Bilişim Yasası, Ocak 1995 tarihli, elektronik imzalarla ilgili hükümler yer alıyordu. Ancak, Meclis ayrı bir Elektronik İmza Yasası çıkararak,bazı şartlarda elektronik imza ile elle atılmış imzayı eş değerde kabul etti.
45) Malezya: 1 Ekim 1998'de yürürlüğe giren Sayısal İmza Yasası. Kasım 2001 de bu kanunu düzelten bir yeni yasa yürürlüğe girdi.
46) Güney Kore: Elektronik Ticaret Temel Kanunu ile Elektronik İmza Kanunu hazırlanıyor.
47) Tayvan: Elektronik İmza Yasası yasalaşma süreci içine girdi.
48) Tayland: Elektronik İşlemlerle ve Elektronik İmzalarla ilgili iki yasa taslağı birleştirildi ve taslak Kabine tarafından onaylandı. Yeni Elektronik İşlemler Yasası 3 Nisan 2002 de yürürlüğe girdi. Bu yasa ile elektronik sözleşmelerin pek çoğu kağıt temelli sözleşmelerle aynı hukuki niteliği kazandı.
49) Filipinler:, 14 Haziran 2000 tarihli Elektronik Ticaret Kanunu, elektronik imzaları, elektronik işlemleri ve e-ticarete ilişkin suçları kapsıyor.
50) Birleşik Arap Emirlikleri: Dubai Emirliği, UNCITRAL Elektronik Ticaret Model Yasası prensiplerine uygun olarak hazırlanan E-Ticaret Yasasını yürürlüğe koydu.
51) İsrail: 5760 sayılı, 2000 tarihinde çıkarılan Elektronik İmza Yasası
52) Ürdün: ABD ile elektronik ticaret konusunda müşterek bir bildiri yayımladı.
53) Tunus: Elektronik İletilim ve Elektronik Ticaret Kanunu 9 Ağustos 2000 de yürürlüğe girdi. Kanun sayısal imzaları ve elektronik sözleşmeleri de kapsıyor.

V) Diğerleri:
54)Avustralya: Çeşitli bölgelerin 2000 tarihli Elektronik İşlemler Yasaları bulunmaktadır.
55)Yeni Zelanda: Ticaret Yasasında düzeltmeler ve elektronik ticaretle ilgili yasal düzenlemeler taslak halinde.
56) Gibralta: Elektronik Ticaret Yönetmeliği, çeşitli e-ticaret konularına ilişkin.

Yukarıdaki listede yer almayan bazı ülkelerde de elektronik ticaret ve elektronik imzanın hukuki altyapısı hususlarında çalışmalar yapıldığı bilinmektedir. Bunlarla ilgili bilgi alındıkça liste genişleyecektir.

E-TİCARETE İLİŞKİN AB DİREKTİFLERİ:

•2000/31 sayılı Elektronik Ticaret Direktifi
•97/7 sayılı Mesafeli Satışlar Direktifi
•95/46 sayılı Kişisel Verinin Korunmasına İlişkin Direktif
•97/66 sayılı Telekomünikasyon Sektöründe Kişisel Verinin İşlenmesi ve Mahremiyetin Korunmasına İlişkin Direktif