Uluslararası Zeytin Konseyi Çalışmaları
12 Ağustos 2024ULUSLARARASI ZEYTİN KONSEYİ (UZK)
Merkezi Madrid’de bulunan Uluslararası Zeytin Konseyi(UZK) 1956 yılında kurulmuş olup, 1959 yılından bugüne kadar Uluslararası Zeytinyağı ve Sofralık Zeytin Anlaşması’nın idaresinden sorumlu ve BM çatısı altında yer alan uluslararası bir kuruluştur. Konsey’e Türkiye ilk kez 28.06.1963 tarihinde üye olmuş ancak 22 Mayıs 1998 tarihinde siyasi nedenlerle Konsey’den ayrılmıştır. Sektörden gelen talepler çerçevesinde mülga Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından 2004 yılında Uluslararası Zeytin Konseyi(UZK)’ne ülkemizin yeniden üye olmasına ilişkin girişimler başlatılmıştır.
Dışişleri Bakanlığı’nca yürütülen ve mülga Sanayi ve Ticaret Bakanlığının da teknik destek verdiği “2005 Uluslararası Zeytinyağı ve Sofralık Zeytin Anlaşması”nın iç onay hukuk sürecinin tamamlanmasına yönelik çalışmalar sonucunda;
- 2005 Uluslararası Zeytinyağı ve Sofralık Zeytin Anlaşması’na katılmamızın uygun bulunduğuna dair 5929 sayılı Kanun 10.12.2009 tarihli ve 27428 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
- 5929 Sayılı Uygun Bulma Kanunu’nun verdiği yetkiye dayanarak “2005 Uluslararası Zeytinyağı ve Sofralık Zeytin Anlaşması”na katılmamız 20.02.2010 tarih ve 27499 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 11.02.2010 tarihli ve 2010/113 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kararlaştırılmıştır.
- Dışişleri Bakanlığı tarafından hazırlanan “Katılım Belgesi”, 21.02.2010 tarihinde Başbakanımız Sayın Recep Tayyip ERDOĞAN başkanlığında, Anlaşma’da depoziter ülke olarak gösterilen İspanya’ya yapılan resmi ziyarette İspanya Dışişleri Bakanlığı’na tevdi edilmiştir.
- İspanya Dışişleri ve İşbirliği Bakanlığı tarafından 5 Nisan 2010 tarihinde ülkemizin üyeliğinin bildirilmesine ilişkin bir Tevdi Belgesi düzenlenmiş ve Dışişleri Bakanlığımıza iletilerek Üyeliğimizin 21 Şubat 2010 tarihinden itibaren geçerli olduğu bildirilmiştir.
- Diğer taraftan, 7 Nisan 2009 tarihinde Dışişleri Bakanlığı’nda yapılan ve mülga Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile mülga Dış Ticaret Müsteşarlığı yetkililerinin de katıldığı toplantıda, UZK’ya üyelik sonrasında Konsey ile yapılacak faaliyetlerde ülkemizdeki kurumlar arasında koordinasyonunun mülga Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından yapılması konusunda mutabakata varılmıştır.
Bu doğrultuda mülga Teşkilatlandırma Genel Müdürlüğü (Esnaf, Sanatkarlar ve Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü),
- 08/01/1985 tarihinde kabul edilip 08/01/1985 tarihli ve 18639 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 3143 sayılı Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki Kanunun 13. Maddesinin d bendine istinaden,
- Bakanlık Makamının 10.06.2010 tarih ve 21 sayılı Onayı ile 2005 Uluslararası Zeytinyağı ve Sofralık Zeytin Anlaşması’nın hükümleri gereğince,
- Ülkemiz sorumluluklarının yerine getirilmesinin takibi,
- Ülkemizdeki kurum ve kuruluşların Bakanlığımızca koordine edilmesi,
- Konseyle ilgili yazışmaların yapılması,
- UZK ile ilgili olabilecek diğer konulardaki çalışmaların yürütülerek sekretarya hizmetlerinin verilmesi,
- Konsey tarafından her yıl yeniden hesaplanarak gönderilecek olan yıllık katkı payının ödenmesi,
1. UZK Hakkında Genel Bilgiler
UZK’nın kurucu üyeleri İspanya, İtalya, Yunanistan, Tunus, Fas, Portekiz, İsrail, Libya, Fransa, Birleşik Krallık ve Belçika’dır. Türkiye UZK’ya 1963 yılında üye olmuş, 1998’de siyasi nedenlerle üyelikten ayrılmış ve 2010 tarihinde yeniden üye olmuştur. Mayıs 2018 itibarıyla AB’nin blok olarak temsil edildiği UZK’nın 21 üyesi şöyledir: Türkiye, AB, Arjantin, Cezayir, Fas, Filistin, Karadağ, Mısır, İran, İsrail, Lübnan, Libya, Ürdün, Tunus, Uruguay, Arnavutluk, Gürcistan, Suudi Arabistan, Özbekistan, Bosna Hersek ve Azerbaycan'dır.
Aşağıdakilere icaz veren uluslararası standartların bir araya toplanması maksadıyla, zeytin ürünlerinin bileşimi ve kalite özelliklerine dair bilgilere katkıda bulunmak üzere fiziko-kimyasal ve organoleptik test alanındaki faaliyetleri yürütmek;
- Ürün kalitesi kontrolü,
- Uluslararası ticaret ve bunun geliştirilmesi,
- Tüketici haklarının korunması,
- Hileli ve yanıltıcı uygulamalar ile tağşişin önlenmesi,
2.2. Zeytin yetiştiriciliği, zeytinyağı teknolojisi ve teknik işbirliğine ilişkin olarak:
- Ulusal veya uluslararası, kamu veya özel kurum ve kuruluşlarla işbirliğini destekleyerek, zeytincilik sektöründe teknik işbirliği ile araştırma ve geliştirmeyi teşvik etmek;
- Zeytin ağaçlarının genetik kaynaklarının belirlenmesi, muhafaza edilmesi ve kullanılması için faaliyetler yürütmek;
- Bilhassa çevrenin korunması ve sürdürülebilir üretimin teşvik edilmesini, bütünleşmiş ve sürdürülebilir kalkınmayı temin etmek maksadıyla zeytin yetiştiriciliği ile çevre arasındaki etkileşim hakkında çalışmalar yapmak;
- Uluslararası, bölgesel ve ulusal faaliyetler düzenleyerek zeytin sektörü ile bağlantılı alanlarda eğitim faaliyetleri aracılığıyla teknoloji transferini teşvik etmek;
- Bir Üyenin taraf olabileceği uluslararası anlaşmalara uygun olarak zeytin yetiştiriciliğinde coğrafik işaretlerin korunmasını teşvik etmek;
- Zeytin yetiştiriciliği ile ilgili bitki sağlığı alanında bilgi ve deneyim alışverişini teşvik etmek.
- Zeytin ağacı ve zeytin ürünleri konusunda bir dünya dokümantasyon merkezi ve sektördeki tüm işletmeciler için bir buluşma noktası olan Uluslararası Zeytin Konseyi’nin rolünü güçlendirmek;
- Zeytin ürünlerinin tüketimini, Uluslararası Zeytin Konseyi’nin ticaret standartlarına ilişkin bilgilerinin ve zeytinyağı ile sofralık zeytinin uluslararası ticaretinin geliştirilmesini teşvik etmek;
- Tüketici bilgilerini arttırmak amacıyla, zeytin ve zeytinyağının besleyici, sağlıksal ve diğer nitelikleri hakkındaki kapsamlı bilimsel bilgilerin paylaşımını teşvik edici bölgesel ve uluslararası faaliyetleri desteklemek;
- Zeytinyağı, zeytin pirina yağı ve sofralık zeytine ilişkin dünya bilançolarını incelemek, çalışmalar üstlenmek ve uygun tedbirler önermek;
- Zeytinyağı ve sofralık zeytin ile ilgili ekonomik bilgileri ve analizleri duyurmak ve zeytin ürünleri pazarlarının düzenli şekilde faaliyet göstermesini temin edici göstergeleri üyelerine sağlamak;
- Zeytin yetiştiriciliği ile bağlantılı araştırma ve geliştirme programlarının neticelerini kullanmak, duyurmak ve üretim verimliliğini artırmak maksadıyla bunların uygulanabilirliğini incelemek.
3.1.1. Üyeler Konseyi’nin Dönem Toplantıları
Katılım payları 2024 yılı itibariyle şöyledir.
Sıra | Üye Adı | Katılım Payı |
1 | Avrupa Birliği | 643 |
2 | Tunus | 89 |
3 | Türkiye | 71 |
4 | Fas | 44 |
5 | Cezayir | 28 |
6 | Mısır | 33 |
7 | Arjantin | 16 |
8 | Ürdün | 6 |
9 | Lübnan | 6 |
10 | Filistin | 6 |
11 | İran | 5 |
12 | İsrail | 5 |
13 | Karadağ | 5 |
14 | Libya | 5 |
15 | Uruguay | 5 |
16 | Arnavutluk | 5 |
17 | Gürcistan | 5 |
18 | Özbekistan | 5 |
19 | Suudi Arabistan | 8 |
20 | Bosna Hersek | 5 |
21 | Azerbaycan | 5 |
Toplam 21 Üye | 1000 |
Başkan görevlerinin icrasında Üyeler Konseyine karşı sorumludur. Başkan ve Başkan Yardımcısına herhangi bir ücret ödenmemektedir. Başkan Yardımcısı, yokluğu durumunda Başkan’ın yerine geçmektedir.
Bu kapsamda İdari ve Mali İşler Komitesi’nin yanı sıra dört ayrı komite daha kurulmuştur: Kimya ve Standardizasyon Komitesi, Teknoloji ve Çevre Komitesi, Ekonomi ve Tanıtım Komitesi, Danışma Komitesi. Her komite, Üyeler Konseyinin onayıyla kendisiyle ilgili konuların daha detaylı ve özel olarak görüşüldüğü alt komiteler oluşturabilmektedir.
Türkiye, Tunus’un 2019 yılı başkanı olduğu İdari ve Mali İşler Komitesi’nin AB’den sonra 2. başkan yardımcısıdır. İdari ve Mali İşler Komitesi diğer komitelerden farklı olarak üç tane başkan yardımcısına sahiptir. 1. Başkan Yardımcısı daimi olarak AB’dir.
Komiteler; Üyeler Konseyi Genel Kurulunun onayına sunulmak üzere taslak kararların görüşülerek gerekli müzakere ve incelemeler ile komite kapsamındaki planlanan faaliyetlerin taslak bütçesinin yer aldığı iki yıllık planlar için ön çalışmaların yapıldığı platformlardır. Komiteler, Üyeler Konseyi Genel Kuruluna sunulmak üzere İcra Sekretaryasının desteğiyle rapor düzenler, ayrıca mevcut ise görüş, öneri ve tekliflerini Genel Kurula sunar.
Danışma Komitesinin yapısı ise yukarıda özellikleri ve görevleri sıralanan diğer komitelerden daha farklıdır. Bu komite, işveren, üretici, tüccar ve tüketici temsilcilerinden oluşan bir sivil toplum platformudur. Toplam 102 üyesi olup, ülkemiz 6 üyeyle temsil edilmektedir. Komite oluşturduğu tavsiye niteliğinde görüşleri Genel Kurula sunmaktadır. Danışma Komitesi toplantıları teamülen Üyeler Konseyi Olağan Oturumu’ndan bir ay önce yapılmaktadır.
4. Ülkemizin UZK'ya Üyeliği Kapsamında Kazanımları
Konsey’e yeniden üye olduğumuz 21 Şubat 2010 tarihinden itibaren Delegasyon Başkanlığımızca yürütülen çalışmalar sonucunda edinilen bazı önemli kazanımlar şu şekildedir:
- Zeytinde Genetik Kaynakların Korunması, Tanımlanması, Toplanması ve Kullanımı Projesi (RESGEN), UZK tarafından sağlanan hibe ile Bornova Zeytincilik Araştırma Enstitüsü tarafından uygulanmış ve tamamlanmıştır.
- 27 Haziran – 1 Temmuz 2011 tarihleri arasında Üyeler Konseyi 17. Olağanüstü Oturumu Türk Delegasyon Başkanlığı tarafından İstanbul’da gerçekleştirilmiştir. Bu toplantı ile ülkemizin zeytincilik sektörünün diğer üye ülkelere tanıtımın yapılması sağlanmıştır.
- 2012 yılında Türkiye’ye medya turu düzenlenmiş, söz konusu organizasyona Brezilya, Kanada, Çin, Japonya ve ABD’den basın mensupları katılmış olup, Türkiye’nin zeytincilik sektörü özellikle ithalatçı ülkeler başta olmak üzere tüm dünyaya tanıtılmıştır. UZK tarafından Japonya’da başlatılan tanıtım kampanyası ile ülkemize ait ürünlerin Uzakdoğu pazarından daha büyük pay alacağı öngörülmektedir.
- Ülkemizin en önemli kazanımlarından birisi, amacı dünyadaki zeytin gen kaynaklarını koruma altına almak, zeytinciliğin gelecek nesiller için sürdürülebilirliğini sağlamak ve değişen iklim ve çevre koşullarına daha uygun çeşitleri geliştirilebilmek olan Dünya Zeytin Koleksiyonunun üçüncüsüne ülkemizin ev sahipliği yapmasıdır. İlki 1970 yılında İspanya’da, ikincisi 2002 yılında Fas’ta kurulan ve tüm dünyadaki zeytin türlerinin genetik kaynaklarının bir arada toplanması açısından önem teşkil eden Dünya Zeytin Koleksiyonu’nun ülkemizde İzmir-Kemalpaşa’da kurulması sağlanmıştır.
- Son 8 yılda ülkemiz adına başvurusu yapılan toplam 13 yurtiçi tanıtım projesi ve 12 teknik projenin yaklaşık 387.000 Euro’luk UZK hibesinden yararlanması sağlanmıştır.
- Mario Solinas adına düzenlenmekte olan Naturel Sızma Zeytinyağı Yarışması 9 kişilik uluslararası jürisinde ülkemiz adına iki temsilcimizin görev alması sağlanmıştır.
- UZK tarafından düzenlenen çeşitli uluslararası seminer ve eğitim gibi faaliyetlere ülkemizden ilgili temsilcilerin katılımı sağlanmıştır. UZK tarafından her yıl düzenlenen Eğitim Programı kapsamında İspanya Jaén Üniversitesi’nde üç ay süreyle düzenlenen “Zeytinyağı Organoleptik Değerlendirmesi Uzmanlık Kursu”na ülkemiz adına her yıl 2-3 kişi katılım sağlamıştır ve aldıkları eğitim sonucunda Türkiye’de bir araya gelerek tadım panellerinin oluşturulmasına katkı sağlamıştır.
- Konseye yeniden üye olduktan sonra laboratuvarlarımız UZK tarafından tanınarak uluslararası düzeyde faaliyet gösterme imkânı elde etmişlerdir. 2011 yılında Fiziko-Kimya analizlerinde 3 olan laboratuvar sayısı 2018’de 10’a, aynı yıl duyusal analizlerde 2 olan laboratuvar sayısı 2018’de 5’e çıkmıştır.
- Yıllık düzenlenen 10 farklı uzmanlar grubu toplantısına 7 farklı kurumdan 18 uzman katılım sağlayarak standartlar ve teknolojik gelişmeleri yakından takip etmekte, standartların ülkemiz menfaatleri doğrultusunda şekillendirilmesini sağlamaktadır.
- UZK, üye ülkelerinin teknik alanda bilgi ve kalifiye eleman ihtiyacını karşılamak amacıyla çeşitli kurs, seminer ve eğitimler düzenlemektedir. UZK, bu faaliyetleri gerek teknik anlamda ileri düzeyde bulunan üye ülke uzmanları vasıtasıyla gerçekleştirilmektedir. Yukarıda sayılan kursların çoğuna ülkemiz adına farklı kurumlardan her yıl yaklaşık 15 kişi katılım sağlamış ve 2010 yılından bu yana toplam katılımcı sayısı yaklaşık 100 kişiye ulaşmıştır. Her katılımcı aldığı eğitimi kendi kurumunda ve panel vb. platformlarda diğer uzmanlara aktarmak suretiyle bilginin yayılmasına hizmet etmektedir.
- 2016 yılı Mart ayında gerçekleştirilen seçimler neticesinde, ülkemiz adayı Sn. Mustafa SEPETÇİ, UZK’nın İdari Kısımdan sorumlu yeni İcra Direktör Yardımcısı seçilmiştir. 30 Haziran 2024 tarihine kadar görevde kalmıştır.
- Dünya zeytin sektörünün yaklaşık %95’sını temsil eden 15 ülkenin üyesi bulunduğu Uluslararası Zeytin Konseyi’nin (UZK) resmi yayını olan ve Arapça, İspanyolca, Fransızca, İtalyanca ve İngilizce olarak yayınlanan Olivae Dergisi’nin Kasım 2016 sayısı Delegasyonumuzun girişimleri sonucunda Türkiye özel sayısı olarak yayınlanmıştır.
- UZK’nın “Dünya Zeytin Günü”ne (26 Kasım) özel 2016 yılından itibaren yayınladığı hibe başvurularına hazırladığı iki farklı proje ile Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi (UZZK) ve bir proje ile İzmir Ticaret Borsası başvurmuştur. Bu projelerin UZK tarafından kabul edilmelerine müteakip “Dünya Zeytin Günü” Türkiye’de 2016, 2017 ve 2018 yıllarında İzmir’de çeşitli etkinliklerle kutlanmıştır. Zeytin ve zeytinyağının ülke içi tanıtımı için faydalı olan bu aktiviteler, önümüzdeki yıllarda da UZK tarafından desteklenecektir.
- UZK himayesinde düzenlenen ulusal zeytinyağı kalite yarışmaları sayesinde ülkemiz zeytinyağı sektörü daha kaliteli zeytinyağı üretmeye teşvik edilerek üreticilerimizin uluslararası alanda pazar bulmalarının önü açılmaktadır. Ulusal yarışmaların UZK himayesinde desteklenmesi 2017 yılında başlamış olup, ülkemizin düzenlediği ulusal yarışma UZK uhdesinde düzenlenen ilk ulusal yarışma olma özelliğini taşımaktadır.
- Önceki yıllarda her yıl UZK tarafından Madrid’de düzenlenen “Zeytinyağı Duyusal Analiz Panel Liderliği Eğitimi” delegasyonumuzun girişimleri neticesinde 2019 yılında ilk kez Türkiye’de Ulusal Zeytin Konseyi koordinasyonunda İzmir’de düzenlenmiştir. 62.000 Avro bütçeli eğitim ile ülkemiz zeytinyağı kalitesinin artırılması ve dünyanın 14 farklı ülkesinden gelen 24 zeytinyağı tadım paneli liderleri vasıtasıyla ülkemiz zeytinyağlarının dünyaya tanıtılması adına önemli bir adım olmuştur.
- 27 Haziran-1 Temmuz 2022 tarihleri arasında İzmir Bornova Zeytin Araştırma enstitüsünde UZK tarafından dünya zeytin kataloğuna eklenecek olan genetik onaylı zeytin türlerinin standardizasyonu konusunda çalıştay düzenlenmiştir. Çalıştaya Tarım ve Orman Bakanlığı, ev sahipliği yaparken, UZK ağında yer alan 24 gen bankasından katılımcılar, sektörün önde gelenleri, UZK temsilcileri ve akademisyenler katılmıştır.
- 26 Eylül-20 Aralık 2023 tarihleri arasında İspanya’nın Jaen Üniversitesi’nde düzenlenecek olan Uluslararası Natürel Zeytinyağı Tadım Uzmanlığı eğitimi kapsamında UZK tarafından verilen bursa başvuran ülkemiz adaylarından 2’si bursa hak kazanmıştır.
- İki yılda bir verilen Zeytin Yetiştiriciliği ve Zeytinyağı Teknolojisi alanında yüksek lisans bursu da 2023 senesi için açılmıştır ve bir adayın başvurusu başarılı olmuştur.
- 2023 yılı Kasım ayında gerçekleştirilen seçimler neticesinde, Ülkemiz adayı Sn. İmdat PEKDEMİR, UZK'nın İdari Kısmından sorumlu yeni İcra Direktör Yardımcısı olarak görevi Sn. Mustafa SEPETÇİ'den devralmış ve 1 Temmuz 2024 tarihi itibariyle görevine başlamıştır.