DİJİTAL TİCARET TANIM ve KAVRAMLAR
 

Dijital ticaret, dijital veya fiziksel olarak teslim edilebilen; tüketicileri, firmaları ve hükümetleri kapsayan mal ve hizmet ticaretinde dijital olarak etkinleştirilmiş işlemler bütünü olarak tanımlanmaktadır (OECD Trade Policy Papers No. 205).

Geleneksel ticarette ayrım mal ve hizmet ticareti olarak yapılmakta, hizmet ticareti ise hizmet arz şekilleri bazında modlarına göre ayrıştırılabilmektedir. Dijital ticaretle birlikte ise, ticaretin farklı boyutları gündeme gelmiştir. e-Ticaretin gelişmesiyle birlikte ürünlerin sipariş ve gönderim (her ikisi de dijital olarak yapılabilen) süreçlerinin daha iyi anlaşılması sağlanmış ve uluslararası ticarete dahil olan farklı aktörler gündeme gelmeye başlamıştır. Dijital ticaretin boyutları temel olarak 3 kategori altında toplanmaktadır:[1]
a) İşlemin yapılış şekli: Hangi işlemlerin dijital ticaret olduğunu belirlemektedir.
b) Ürün: Mal ve hizmetlere ek olarak bilgiyi/veriyi de ek bir ürün olarak içermektedir.
c) İşleme konu olan aktörler: Dijital ticarete konu olan aktörleri ifade etmektedir.

ELEKTRONİK TİCARET KAVRAMI
Avrupa Birliği tarafından elektronik ticaret (e-ticaret)  “mal ve hizmetlerin internet üzerinden satılması” olarak tanımlanmaktadır. OECD, e-ticareti “internet üzerinden yapılan ticari işlemler” şeklinde tanımlamakta ve “işletmeler arası (B2B) ve işletmelerle son kullanıcı arasında (B2C) olan ticari işlemler” olarak iki esas kategoriye ayırmaktadır. Ülkemizde ise e-ticaret, 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda “fiziki olarak karşı karşıya gelmeksizin, elektronik ortamda gerçekleştirilen çevrimiçi iktisadi ve ticari her türlü faaliyet” olarak tanımlanmaktadır. 

E-TİCARET KATEGORİLERİ
Mal ve hizmet alışverişinin hangi tip oyuncular/kullanıcılar arasında olduğuna bakılarak yapılan sınıflandırmada farklı tip e-ticaret modelleri ortaya çıkmaktadır. Tanım, işletmeden tüketiciye (B2C) ve işletmeler arası (B2B) elektronik ticareti kapsamakta olup, işletmeler arası otomatik veri değişim sistemlerini içermemektedir.
İşletmeden tüketiciye e-ticaret (B2C): Bir ürün veya hizmetin, tekrar satılmama veya el değiştirmeme kaydıyla, bir birey veya bir şirket tarafından internet üzerinden tüketiciye satılması olarak tanımlanmaktadır. Tüketiciden tüketiciye (C2C) alışveriş platformları (eBay, Gittigidiyor vb.) üzerinden işleyen ticaret de temel kaynaklarda bu kapsam altında değerlendirilmektedir. Son dönemde sanal toplulukların ve mobil çağın neslinin yoğun kullanma alışkanlığıyla belirlenen, arkadaşlar arası (peer-to-peer - P2P) denilen ve C2C’nin bir başka türü olan işlemler de yine bu kategori altında ele alınmaktadır.
İşletmeler arası e-ticaret (B2B): İnternet üzerinde işletmeler arasında gerçekleşen her türlü ticari işlemler olarak tanımlanmaktadır. Kapsamı içerisinde bir ürünün üreticisi ile ham madde tedarikçisi, üretici ile toptancı ve üçüncü olarak da toptancı ile perakendeci arasında olan ve internet üzerinden ilerleyen ticari işlemler sayılmaktadır. Ayrıca ürün ticaretinin ötesinde, kurumlar arasında veya kurumlar ile serbest çalışanlar arasındaki internet üzerinden yapılan hizmet anlaşmalarını da kapsamaktadır.
İşletmeden tüketiciye e-ticaret satılan ürünün tipi ve ürünün satılma şekli göz önünde bulundurularak iki boyutta incelenebilir. Satılan ürünün tipi fiziksel (giyim, elektronik vs.) veya dijital (yazılım, müzik, kitap gibi) nitelikte olabilirken, ürünün satıldığı mecra ise ya satıcının kendi internet sitesi, ya da üçüncü bir kişi olan alışveriş platformu olmaktadır. Alışveriş platformları, kuramsal açıdan ele alındığında, birden fazla satıcının ürünlerini aynı internet sitesi üzerinde toplayarak müşterilere çeşitlilik ve fiyat avantajları sunmaktadır.

SINIR-ÖTESİ E-TİCARET (E-İHRACAT VE E-İTHALAT)
Sınır-ötesi e-ticaret (e-ihracat ve e-ithalat), uluslararası çevrimiçi (online) ticareti kapsamaktadır. Ürünlerin online mağazalardan, ulusal sınırlar üzerinden alım-satımını ifade etmektedir. Sınır-ötesi e-ticarette alıcı ve satıcı aynı ülkede ikamet etmemekte, genellikle aynı para birimini kullanmamakta, farklı dil konuşmakta ve farklı yargı hükümlerine tabi olmaktadırlar.
 

[1] Kaynak: OECD Dijital Ticaretin Ölçülmesi Raporu - STD/CSSP/WPTGS(2017)