AB-ABD Kritik Mineraller Anlaşması
Malumları olduğu üzere, 16 Ağustos 2022 tarihinde, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Enflasyonu Düşürme Yasası’nı (Inflation Reduction Act -IRA) yürürlüğe koymuş olup, yasa ile birlikte ABD’de elektrikli araç ve batarya üretimi desteklemek, elektrikli araç kullanımını teşvik etmek amacıyla araç başına azami 7500 dolar tutarında tüketici kredisi (Temiz Araç Kredisi) imkanı sağlamıştır.
IRA kapsamında sunulan Temiz Araç Kredisi imkanlarından faydalanabilmek için elektrikli araçta bulunan batarya minerallerinin ABD’de geri dönüştürülmüş olması, batarya metallerin ABD veya ABD ile STA anlaşması olan bir ülkeden temin edilmiş olması gibi şartlar aranmaktadır. Söz konusu oran %40 olarak belirlenmiş olup, 2026 yılına kadar kademeli olarak %80’e çıkarılması öngörülmektedir. Buna ek olarak batarya parçalarının da belirli oranda ABD’den temin edilmiş ve birleştirilmiş olması gerekmekte olup, ilk etapta % 50 olarak belirlenmiş olan bu oranın 2028 yılına kadar kademeli olarak %100’e çıkarılması hedeflenmiştir.
Dolayısıyla, IRA kapsamında yukarıdaki koşulları sağlamayan üçüncü ülke menşeli elektrikli araçların Temiz Taşıt Kredisinden yararlanması mümkün olmayacaktır. Bu çerçevede, gerek AB menşeli elektrikli araçların ABD pazarına avantajlı konumda girebilmesi, gerekse AB’nin Kritik Hammadde Yasası Taslağı kapsamında stratejik iş birlikleri yapma yönündeki hedefi doğrultusunda, 10 Mart 2023 tarihinde Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ve ABD Başkanı Biden tarafından yapılan ortak açıklama ile Kritik Mineraller Anlaşması (Critical Minerals Agreement – CMA) müzakere edilmesi niyeti açıklanmıştır.
Bu çerçevede, Avrupa Komisyonu tarafından 14 Haziran 2023 tarihinde, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile Kritik Mineraller Anlaşması (CMA) için müzakere direktiflerinin kabul edildiği açıklanmış olup bu kapsamda,
- Elektrikli araç bataryalarının üretiminde ihtiyaç duyulan kritik hammaddelerde AB-ABD tedarik zincirlerinin güçlendirilmesinin hedeflendiği,
- 2022 yılında AB’nin ABD’ye 8,3 milyar Avro değerinde kritik hammadde ihraç ettiği ve bu emtialarda ABD’ye ihracatının %16,3 ‘ünü temsil ettiği,
- Kritik Mineraller Anlaşması (CMA) müzakeresinin sonuçlandırılmasının, IRA uyarınca, AB'nin bir müttefik olarak ABD serbest ticaret anlaşması ortaklarına eş değer bir statü verilmesini sağlayacağı,
- AB firmalarının, ABD pazarındaki Şili, Kore Cumhuriyeti ve Japonya gibi üçüncü ülke rakipleri ve ABD ile eşit şartlarda rekabet edebileceği ve stratejik öneme sahip endüstriyel sektörlerde AB üretim kapasitesinin artırılmasını sağlayacağı,
- Güçlü çevre ve iş gücü hükümlerinin sürdürülebilir kritik hammaddelerin daha fazla tedarik edilmesine yardımcı olacağı,
Anlaşmanın kritik minerallerin uluslararası tedarik zincirlerinin ticaretini ve çeşitliliğini güçlendirip, ticareti kolaylaştırarak AB’de çıkarılan veya işlenen kritik hammaddelerin ABD’nin Temiz Taşıt Kredisi sübvansiyonlarına uygun araçlarda kullanılabilmesini sağlaması amaçlanmaktadır. Anlaşma kapsamında ilişkin olarak Avrupa Parlamentosu (AP) Uluslararası Ticaret Komitesi’nin (INTA) komitesinde konuşan Komisyon Ticaret Genel Müdürlüğü birim başkanı Matthias Jørgensen tarafından,
- ABD'nin kobalt, grafit, lityum, magnezyum ve nikel olmak üzere beş hammaddeyi kapsayacak bir ilk teklif sunduğunu ve anılan beş maddenin transatlantik ticaretinin yıllık 1 milyar Avro değerinde olduğunu,
- Komisyon’un gelecekte yapılacak herhangi bir anlaşmanın IRA'da listelenen 50 hammaddenin yanı sıra bakır, osmiyum, fosfor, silikon ve boru da kapsamasını istediğini ve anılan maddelerde ikili ticaretin 23 milyar Avro değerinde olduğunu,
- ABD'nin teklifindeki tarafların yatırım izleme mekanizmaları bağlamında belirli yatırımları birbirlerine bildirmeleri talebinin, AB için kabul edilebilir olmadığını,
- Ayrıca ABD'nin belirli iş gücü ihlallerinin ele alınması konusunda birlikte çalışma isteğine ve ulusal güvenlik istisnalarının yorumlamasına da karşı çıktıklarını, AB için güvenlik muafiyetinin tek yorumunun DTÖ hukukunda bulunduğunu,
- Son olarak kritik hammadde anlaşmasının IRA ile ilgili her sorunu çözmeyeceği,
Bu çerçevede, AB üye ülkelerinin 20 Temmuz 2023 tarihinde gerçekleştirilen Dış İlişkiler Konseyi kapsamında, Avrupa Komisyonuna ABD ile Kritik Hammadde Anlaşması (CMA-Critical Materials Agreement) müzakerelerine başlaması için yetki verilmiş olup, müzakere direktiflerine göre anlaşmanın
- Kritik mineraller ve ilgili sektörlerde uluslararası tedarik zincirlerini güçlendirmeye yönelik hükümler içermesi,
- Dünya Ticaret Örgütü hükümlerine, Avrupa Batarya İttifakı ile AB’nin kritik hammadde tedariğinin güvenliğini ve sürdürülebilirliğine sağlamaya yönelik hedefler içeren Kritik Hammaddeler Yasasına uyumlu olması,
- Kritik minerallerin ticaretini güçlendirmesi, uluslararası tedarik zincirlerini çeşitlendirmesi ve elektrikli araç bataryası teknolojilerinin kullanımını teşvik etmesi,
- Kritik mineraller sektöründe yüksek düzeyde çevrenin ve işçi haklarının korunmasını desteklemesi, kritik mineraller tedarik zinciri boyunca kurumsal sosyal sorumluluğu artırması,
- Kritik mineraller tedarik zincirinde ticareti bozucu ve korunmacı tedbirleri engellemeyi hedeflemesi,
- AB ile ABD arasında tedarik zincirinde sürdürülebilirliğin sağlanması ve oluşabilecek olası engellerin önlenmesi amacıyla, kritik minerallerin yaşam döngüsü analizi, çıkarılması, etiketlenmesi, geri dönüştürülmesi ve bu süreçlerin şeffaflığına ilişkin uluslararası standartların geliştirilmesi için işbirliğini teşvik etmesi,
öngörülmektedir.