Sürdürülebilir finansman, Avrupa Yeşil Mutabakatı (AYM) kapsamında Avrupa Birliği’nin (AB) iklim, sürdürülebilirlik ve politika hedeflerine ilişkin uluslararası taahhütlerinin yerine getirilmesinde önemli bir role sahiptir. Sürdürülebilir finansman, finans sektöründe yatırım kararları alınırken çevresel, sosyal ve yönetişimsel (ESG- Environmental, social and governance) hususları dikkate alarak, sürdürülebilir ekonomik faaliyetlere ve projelere uzun vadeli yatırımların yapılmasını hedeflemektedir.

Esasen kamu finansmanına ek olarak, özel yatırımların iklim nötr, iklime dayanıklı, kaynak verimli ve adil bir ekonomiye geçişe yönlendirilmesi ana hedeflerden biri olup AYM ile ortaya konulan 2030 iklim ve enerji hedeflerine ulaşmayı sağlamak ve yatırımların sürdürülebilir proje ve faaliyetlere yönlendirilmesini temin etmek amacıyla, AB Taksonomi Tüzüğü  12 Temmuz 2020 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
 
Bu kapsamda, uygulamayı göstermek üzere, Avrupa Komisyonuna, yetki devrine dayanan hukuki tasarruflar (delegated acts) yoluyla çevresel hedefler için teknik tarama kriterlerini tanımlayarak, çevresel olarak sürdürülebilir faaliyetlerin fiili listesini oluşturma görevi verilmiştir.

Çevresel olarak sürdürülebilir ekonomik faaliyetlerin listesinin oluşturulduğu AB Taksonomisi ile sürdürülebilir yatırımın artırılması, firmalar ve yatırımcılar için hangi ekonomik faaliyetlerin çevresel olarak sürdürülebilir olarak değerlendirilebileceğine ilişkin açık, pratik ve uygulanması kolay tanımların oluşturulması amaçlanmakta olup, böylece yatırımcılar için güvenliğin sağlanması ve özel yatırımcıların yeşil aklamadan (green washing) korunması hedeflenmektedir.

AB Taksonomi Tüzüğü kapsamında, bir ekonomik faaliyetin çevresel olarak sürdürülebilir olarak tanımlanabilmesi için altı çevresel hedef ortaya konulmuş olup bunlar;

• İklim değişikliğinin azaltılması
• İklim değişikliğine uyum
• Su ve deniz kaynaklarının korunması ve sürdürülebilir kullanımı
• Döngüsel ekonomiye geçiş
• Kirliliğin önlenmesi ve kontrolü
• Biyoçeşitlilik ve ekosistemlerin korunması

olarak belirlenmiştir.

Ayrıca bir ekonomik faaliyetin taksonomiye uygun olarak tanımlanması için, en az bir çevre hedefine önemli katkıda bulunulması, diğer herhangi bir çevresel amaca önemli bir zarar vermemesi, minimum sosyal güvencelere ve teknik tarama kriterlerine uygunluk koşullarını sağlaması gerekmektedir.

Avrupa Komisyonu tarafından 21 Nisan 2021 tarihinde, AB genelinde sürdürülebilir faaliyetlere yönelik para akışını iyileştirmeye yardımcı olmak amacıyla kabul edilen Sürdürülebilir Finans Önlem Paketi kapsamında, AB’nin 2050 iklim hedefini sağlayabilmek amacıyla yatırımcıların daha sürdürülebilir teknolojilere ve iş alanlarına yatırımlarını yönlendirmelerinin sağlanması hedeflenmektedir.

Paket şu unsurlardan oluşmaktadır:
 

• AB Taksonomisi İklim Yetki Yasası, sürdürülebilir yatırımları desteklemeyi ve hangi ekonomik faaliyetlerin AB'nin çevresel hedeflerine en fazla katkıda bulunduğunu daha net hale getirmeyi amaçlamaktadır.
• Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlama Direktifi (CSRD)[1] teklifi. Bu teklif, sürdürülebilirlik bilgilerinin akışını iyileştirmeyi amaçlamakta olup şirketler tarafından yapılan sürdürülebilirlik raporlamasını daha tutarlı hale getirmesi ve böylece finansal firmalar ve yatırımcıların karşılaştırılabilir ve güvenilir sürdürülebilirlik bilgilerini kullanabilmesi hedeflenmektedir.
• Son olarak, temsil görevleri, yatırım ve sigorta tavsiyeleri konusunda altı değişiklik yapan Yetki Yasası, danışmanlar, varlık yöneticileri veya sigortacılar gibi finansal firmaların, prosedürlerinde ve müşterilere verdikleri yatırım tavsiyelerinde sürdürülebilirliği dikkate almalarını sağlamayı öngörmektedir.

Bu kapsamda, açıklanan kapsamlı önlem paketinin bir parçası olarak, iklim değişikliğine uyum ve iklim değişikliğini azaltma hedeflerine yönelik sürdürülebilir faaliyetlere ilişkin ilk AB Taksonomisi İklim Yetki Yasası (EU Taxonomy Climate Delegated Act) 9 Aralık 2021'de yayımlanmış olup 1 Ocak 2022 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Yasa ile iklim değişikliğinin azaltılması ve uyum sağlamasına önemli ölçüde katkıda bulunan faaliyetleri tanımlamak için ilk teknik kriterler seti sunulmuştur. 
 
Diğer taraftan, 15 Temmuz 2022 tarihinde, AB taksonomisinin kapsadığı ekonomik faaliyetler listesine belirli nükleer ve gaz enerjisi faaliyetlerini dahil eden Tamamlayıcı İklim Yetki Yasası (Complementary Climate Delegated Act) kabul edilmiş olup, 1 Ocak 2023 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu belgede, belirli gaz ve nükleer faaliyetlere ilişkin kriterlerin AB iklim ve çevre hedefleriyle uyumlu olduğu ve fosil yakıtlardan iklim nötr bir geleceğe geçişi hızlandırmaya yardımcı olacağı belirtilmektedir.
 
27 Haziran 2023’te Komisyon tarafından, bir veya daha fazla iklim dışı çevresel hedefe önemli katkı sağlayan ekonomik faaliyetler için yeni bir AB taksonomi kriterleri setini içeren Taksonomi Çevresel Yetki Yasası (Environmental Delegated Act) kabul edilmiştir. Bu hedefler; su ve deniz kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı ve korunması, döngüsel ekonomiye geçiş, kirliliğin önlenmesi ve kontrolü, biyoçeşitliliğin ve ekosistemlerin korunması ve iyileştirilmesidir.
 
Komisyon ayrıca, piyasalarda şeffaflığı artırmayı ve yatırımcılara finansal ve finansal olmayan kuruluşların varlıklarının ve ekonomik faaliyetlerinin çevresel performansı hakkında bilgi sağlayarak yeşil aklamayı önlemeye yardımcı olmayı amaçlayan Taksonomi Açıklamaları Yetki Yasası (Disclosures Delegated Act) ve Taksonomi İklim Yetki Yasası'nda da değişiklikler yapmıştır. Bu kriterler, büyük ölçüde Mart ve Kasım 2022’de yayınlanan Sürdürülebilir Finans Platformu'nun tavsiyelerine dayanmaktadır.
 
Kabul edilen metinler, 21 Kasım 2023’te AB Resmi Gazetesi'nde yayımlanmış olup 1 Ocak 2024 itibarıyla uygulanmaya başlanmıştır.
 
Sürdürülebilir finans ve taksonomi çalışmalarının sadece AB tarafından değil Çin, Japonya, Fransa ve Hollanda gibi ülkeler tarafından ulusal seviyede yürütüldüğü de görülmektedir.

Diğer taraftan, finansmanın sürdürülebilir faaliyetlere yönlendirilmesi için uluslararası kuruluşlar tarafından da gerek ESG raporlaması olarak ifade edilen (ÇSY-Çevresel, Sosyal, Yönetişimsel / ESG-Environmental, social, governance) çalışmalarla gerek Entegre Raporlama altında yürüyen faaliyetlerle; ulusal ve uluslararası düzlemde zorunlu ve/veya gönüllü yeşil taksonomi oluşturmasına katkı sağlayacak yönergelerin oluşturulduğu görülmektedir.

Bu itibarla, yakın gelecekte özellikle uluslararası fonların veya özel fonların bu tip raporlamalar ışığında kaynak aktarımı sağlamaya başlaması beklenmektedir. AB Yeşil Mutabakatı ile kurumsal sürdürülebilirlik raporlarının önem kazanması üzerine, sürdürülebilir finans araçları ve yeşil tahvil piyasasının geliştirilmesine ilişkin çalışmalar ülkemizde ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından sürdürülmekte olup EBRD, IFC, EIB gibi uluslararası finans kuruluşları tarafından çevresel, sosyal etkili projelere kaynak ayrılmaktadır.

Bu itibarla, ülkemizde sürdürülebilir finans altyapısının geliştirilmesini teminen başlatılan çalışmalardan birisi de Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK)’nun uluslararası standartlarla uyumlu olacak şekilde Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartlarını mevzuatımıza kazandırmış olmasıdır[2].

ÇŞİDB koordinasyonunda Fransız Kalkınma Ajansı ile “Türkiye'de Raporlama Kılavuzlarının Hazırlanması ve Yeşil Taksonominin Potansiyel Kullanıcılarının ve Faydalanıcıların Belirlenmesi Projesi”[3] yürütülmekte olup taksonomi çalışmaları, AB taksonomisine paralel biçimde kurgulanmaktadır.

Söz konusu proje kapsamında:
 

• Taksonomi konusunda küresel örnekler incelenmiş, finansal sistemdeki taksonominin potansiyel kullanıcılarının analizi yapılmış, taksonomi için raporlama kılavuz ve rehberleri geliştirilmiş olup proje çıktıları yayımlanmıştır.
• Sürdürülebilir finans, taksonomi ve sürdürülebilirlik raporlamasına ilişkin küresel ölçekte ve AB’de gerçekleşen gelişmeleri değerlendiren, ülkemizde taksonomi kapsamında gerçekleşen gelişmeler ve bundan sonraki yol haritasına ilişkin “Taksonomi Çerçeve Dokümanı” yayımlanmıştır
• Taksonomi Teknik Uzman Grubu çalışmaları için ilgili yönerge yayımlanmış, bu yönerge kapsamında ilk Teknik Uzman Grubu toplantısı 25 Mayıs 2023 tarihinde, ikinci toplantı ise 13 Eylül 2023 tarihinde ilgili paydaşların katılımı ile gerçekleştirilmiştir.

Teknik Uzman Grubu toplantıları ve çalıştaylar sonucunda ulusal taksonomiye dair temel unsurların belirlenerek bir çerçeve mevzuat taslağının oluşturulması planlanmaktadır. Bunun yanı sıra, azaltım ve iklim değişikliğine uyuma ilişkin mevzuatın 2025 yılının ilk çeyreğinde tamamlanması, su ve deniz kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı ve korunması, döngüsel ekonomiye geçiş, kirliliğin önlenmesi ve kontrolü ve biyolojik çeşitliliğin ve ekosistemlerin korunması ve restorasyonuna ilişkin mevzuatın ise 2026 yılında tamamlanması öngörülmektedir.