Menşe (Origin) Nedir?

Tercihli veya tercihsiz ticaret anlaşmalarının ortak özelliği, söz konusu düzenlemelerin uygulanabilmesi için malların iktisadi milliyetinin belirlenmesini sağlayan kurallara ihtiyaç duymalarıdır. Bu bakımdan, menşe; eşyanın ‘iktisadi milliyeti’ olarak tanımlanırken, menşe kuralları da eşyanın hangi ülke menşeli olduğunun belirlenmesini sağlayan spesifik kurallar olarak tanımlanabilmektedir. Kyoto Sözleşmesi’nde menşe kuralı; “ulusal mevzuat veya uluslararası anlaşmalarla belirlenmiş ilkelerden hareketle geliştirilmiş ve bir ülke tarafından eşyanın menşeini tespit etmek amacıyla kullanılan spesifik hükümler” olarak tanımlanmıştır.

Uluslararası ticarette, eşyanın menşe ülkesine bağlı olarak değişen gümrük vergilerinin uygulanması veya belirli ülkeler menşeli eşyanın ithalatta antidamping, telafi edici gümrük vergisi, korunma önlemi veya miktar kısıtlaması gibi ticaret politikası araçlarına tabi olması, eşyanın menşeinin belirlenmesini gerekli kılmaktadır. Bu itibarla, uygulanacak gümrük vergileri ve eş etkili vergiler ile ticaret politikası araçlarının tespitinde eşyanın menşeinin ve tarife sınıflandırmasının bilinmesi gerekmektedir.

Bir eşyanın “menşe ülkesi” ile “geldiği ülke” terimleri farklı şeyleri ifade etmektedir. İkisi her zaman aynı ülke olmayabilir. Mesela; Tunus’ta imal edilen bir eşyayı İsviçre’nin Türkiye’ye ihraç etmesi halinde, eşyanın menşei Tunus, geldiği ülke ise İsviçre’dir. Aynı şekilde, bir ülkede serbest dolaşımda bulunan eşya her zaman o ülke menşeli değildir. Ancak, belli kriterleri karşılayan eşyanın menşe statüsünden bahsedilebilir. Tercihli olmayan ve tercihli olmak üzere iki tür menşe kuralı söz konusudur.

Menşe kurallarına ve ülkemizin dahil olduğu menşe kümülasyon sistemlerine ilişkin detaylı bilgi için tıklayınız.