Soru: Özel tertibatlı araç ithal edecek kişilerde aranan şartlar nelerdir?
Cevap: Özel tertibatlı araç ithal edecek kişinin ortopedik özürden kaynaklanan engelinin bulunması gerekir.

Ortopedik özür ibaresi, doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle, iskelet, kas ve sinir sistemindeki bozukluklar sonucu bedensel yeteneklerin çeşitli derecelerde kaybedilmesi nedeniyle alt ve üst ekstremite sakatlığını ifade eder.

Kişinin engel durumuna göre iki şekilde araç ithali yapılmaktadır:
1- Bizzat engelli kişi tarafından kullanılmak üzere özel surette imal edilmiş hareket ettirici tertibatı bulunan araç ithali,
2- El ve ayak fonksiyonlarını tamamen yitirmiş olmaları nedeniyle bizzat engelli kişi tarafından kullanılamayan, kişinin araca binip inmesiyle taşınmasını kolaylaştırıcı tertibatı bulunan araç ithali.

Bu kişiler;
a-    Türkiye Gümrük Bölgesi dışında yerleşik ise ikametini Türkiye Gümrük Bölgesine kesin olarak nakletmek suretiyle getirilen,  
b-    Türkiye Gümrük Bölgesinde yerleşik ise; Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki gerçek ve tüzel kişiler (dernek, vakıf vb.) tarafından kendisine bağış yoluyla gönderilen veya bedel karşılığı alınan,
özel tertibatlı aracı vergilerden muaf olarak ithal edebilir. 

Soru: Nasıl Bir Araç İthal Edilebilir?
Cevap:
1) Bizzat engelli kişi tarafından kullanılan araçlar: Bu kişiler tarafından kullanılmak üzere özel surette imal edilmiş hareket ettirici tertibatı bulunan motosiklet ve motor silindir hacmi 1600 cc.’ye kadar olan otomobiller ve motor gücü 160 kW'ı geçmeyen elektrikli otomobiller.

2) Bizzat engelli kişi tarafından kullanılmayan araçlar: El ve ayak fonksiyonlarını tamamen yitirmiş olan kişinin araca binip inmesiyle taşınmasını kolaylaştırıcı tertibatı bulunan, engelli kişinin üçüncü dereceye kadar kan ve sıhri hısımlarından bir sürücü veya kişi ile iş akdine bağlı olarak istihdam edilen sürücü tarafından kullanılan vasıtalardan 87.02 tarife pozisyonu altında sınıflandırılan minibüsler ile portatif koltuklar hariç olmak üzere, sürücüsü dahil altı ila dokuz oturma yeri olan,  engelli kişinin rahatça taşınabilmesine imkan verecek tavan yüksekliğine sahip olan motorlu kara nakil vasıtaları,
muafiyet kapsamında ithal edilmektedir.   

Araçta bulunan özel tertibatın kişinin engeline göre yurt dışında yaptırılmış olması gerekir. Diğer bir ifadeyle, aracın engelli aracı olarak ithali amacıyla Türkiye Gümrük Bölgesine girmesinden önce araçtaki özel tertibatın yapılmış olması gerekir.
 
Soru: Özel Tertibatlı Araç İthalinde Yaş Sınırı Var mıdır?  
Cevap: Aracın serbest dolaşıma giriş işlemlerinin yapılacağı gümrük idaresine sunulduğu tarih itibarıyla, kayıt ve model yılı dahil, üç yıldan eski olmaması gerekir.   

Soru: Hangi araçlar muafiyet kapsamında getirilemez? 
Cevap: 
-    Sadece otomatik vitesli olan araçların,
-    Özel surette yapılmış hareket ettirici tertibatı bulunmayan araçların,
-    Engelli kişinin araca binip inmesiyle taşınmasını kolaylaştırıcı tertibatı bulunmayan araçların,
-    Arazi araçlarının
muafen ithali mümkün değildir.

Ancak, 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren sol bacak engeli olan gaziler için araçların  özel tertibatlı olması gerekmemektedir.

Soru: Özel tertibatlı araç ithalinde muafiyet hangi vergileri kapsar?
Cevap: Muafiyet gümrük vergisi, ÖTV ve KDV’yi kapsamaktadır. Ancak, Maliye Bakanlığı tarafından 05.12.2017 tarihli ve 30261 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "7061 Bazı Vergi Kanunları ile Diğer Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun"un 72 nci maddesi ile Özel Tüketim Vergisi Kanununun 7 nci maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendinde yapılan değişiklik ile, yurt dışından engelli muafiyeti kapsamında ithal edilen araçlar için, ÖTV Kanununa ekli (II) sayılı listenin 87.03 G.T.İ.P numarasında “-Diğerleri” satırı altında yer alan mallardan özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi dahil gümrük vergilerine ilişkin istisna uygulanmaması durumunda belirlenecek gümrüklenmiş değeri 2024 yılı için  1.591.200 TL’yi aşanlar için, ÖTV istisnası uygulanmayacaktır.

Soru: Nereye Müracaat Edilir?
Cevap: Özel tertibatlı engelli aracı için, araç Türkiye’ye getirilmeden önce engelli kişinin bizzat kendisi, vasisi veya Gümrük Kanununun 225 inci maddesi çerçevesinde temsil yetkisini haiz kişiler tarafından aşağıda yer alan yetkili gümrük idarelerinden birine müracaat edilir:
1- Ankara Gar Gümrük Müdürlüğü
2- Yeşilköy Gümrük Müdürlüğü
3- İzmir Yolcu Salonu Gümrük Müdürlüğü
4- Gebze Gümrük Müdürlüğü
5- Malatya Gümrük Müdürlüğü
6- Rize Gümrük Müdürlüğü
7- Mersin Gümrük Müdürlüğü
  
Soru: Müracaat İçin Hangi Belgeler Gerekmektedir?
Cevap: 
Yetkili gümrük idarelerinde her ayın ilk salı günü komisyon toplanmakta ve başvuruları değerlendirerek karara bağlamaktadır. Engelli kişinin araç Türkiye'ye getirilmeden önce yetkili gümrük idaresine müracaat edip, engelli komisyonundan araç getirebileceğine dair onayı alması gerekmektedir. Komisyona katılım başvuruları ise E-Devlet üzerinden sunulan “Engelli Araç İthal Sistemi” başlıklı hizmet aracılığıyla gerçekleştirilmektedir.

1- Bizzat engelli kişi tarafından kullanılan araç için:
a) 26/9/2006 tarihli ve 26301 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Sürücü Adayları ve Sürücülerde Aranacak Sağlık Şartları ile Muayenelerine Dair Yönetmelik esasları çerçevesinde engelli kişi adına düzenlenmiş “Sürücü Adayları ve Sürücüler İçin Sağlık Raporu”nun aslı veya söz konusu raporu düzenleyen kurum tarafından ya da noter tarafından onaylanmış örneği,
1) Söz konusu raporda, özel tertibat kod numarası ile engelli kişinin hangi sınıf sürücü belgesi alacağının belirtilmiş olması gerekir.
2) İlgili kişi tarafından, kişinin yurt dışında yerleşik bulunduğu ülkenin resmi bir hastanesinden alınan rapor ibraz ediliyor ise raporun Türkçe tercümesinin de bulunması gerekir.
b) Engelli kişinin kullanmaya yetkili olduğu araç cinsine göre “A” veya “B” sınıfı sürücü belgesi,
c) Yurt dışında ikamet eden engelli kişiler için; ikametin Türkiye’ye nakledildiğine ilişkin dış temsilciliklerimizden alınacak ikamet nakil belgesi ile yerleşim yeri naklinden önce satın alınan aracın mülkiyetinin kendisine ait olduğunu gösteren mülkiyet belgesi,
ç) Yerleşim yeri Türkiye’de bulunan engelli kişiye;
1) Yurt dışından bağış yapılması halinde; aracın bağışlayana ait olduğunu gösteren mülkiyet belgesi ile bağış belgesi,
2) Aracın yurt dışından bir bedel karşılığında gerçek kişi tarafından satılması halinde taraflar arasında düzenlenen satış sözleşmesi; tüzel kişi tarafından satılması halinde fatura aslı ve her iki belgenin Türkçe tercümesi,
d) Araca takılan özel tertibata ilişkin fatura,
e) Nüfus cüzdanı örneği,
f) Engelli kişinin yerleşim yerinin Türkiye’de bulunması halinde vukuatlı nüfus kayıt örneği.
 
2) Bizzat engelli kişi tarafından kullanılmayan araçlar için:
 
a) Kararın 104 üncü maddesinin ikinci fıkrasının (b) bendi kapsamı kişiler için; Sağlık Bakanlığı tarafından sağlık kurulu raporu vermeye yetkili sağlık kurumundan alınmış kişinin el ve ayak fonksiyonlarını tamamen yitirmiş olduğunu ve kişinin rampa veya lift sistemli araç ile taşınabileceğini gösteren sağlık kurulu raporunun aslı veya aslının bir kamu kurumu tarafından ya da noter tarafından onaylanmış örneği,
b) Yurt dışında ikamet eden engelli kişiler için; ikametin Türkiye’ye nakledildiğine ilişkin dış temsilciliklerimizden alınacak ikamet nakil belgesi ile yerleşim yeri naklinden önce satın alınan aracın mülkiyetinin kendisine ait olduğunu gösteren mülkiyet belgesi,
c) Yerleşim yeri Türkiye’de bulunan engelli kişiye;
1) Yurt dışından bağış yapılması halinde; aracın bağışlayana ait olduğunu gösteren mülkiyet belgesi ile bağış belgesi,
2) Aracın yurt dışından bir bedel karşılığında gerçek kişi tarafından satılması halinde taraflar arasında düzenlenen satış sözleşmesi; tüzel kişi tarafından satılması halinde fatura aslı ve her iki belgenin Türkçe tercümesi,
ç) Araca takılan özel tertibata ilişkin fatura,
d) Nüfus cüzdanı örneği,
e) Engelli kişinin yerleşim yerinin Türkiye’de bulunması halinde vukuatlı nüfus kayıt örneği.
 
 Soru: Karara Bağlama Süreci Nasıldır?
Cevap: Özel tertibatlı aracın serbest dolaşıma girişi talebi, yetkili Gümrük Müdürlüğünde oluşturulan heyet tarafından değerlendirilerek karara bağlanır.

Gümrük Müdürlüğünde toplanan komisyon tarafından, ibraz edilen sağlık raporu ve kişinin durumu dikkate alınarak engelli kişinin ithal etmek istediği araçtaki engelinin gerektirdiği özel tertibat belirlenir.

Komisyonun toplanacağı gün, ilgili engelli kişi de anılan gümrük idaresinde hazır bulunur. Ancak, el ve ayak fonksiyonlarını tamamen yitirmiş kişilerin komisyona katılması zorunlu olmayıp vekalet vereceği başka bir kişi ya da varsa vasisinin temsilci olarak komisyona katılması mümkündür.

Aracın serbest dolaşıma girişine ilişkin olumlu kararın oybirliği ile verilmesi gerekir. Komisyon kararı, yetkili Gümrük Müdürlüğünce düzenlenen “Komisyon Karar Belgesi”nde belirtilir. Kararın olumlu olması halinde, karar belgesinin geçerlilik süresi düzenlendiği tarihten itibaren altı aydır.

Soru: Serbest Dolaşıma Giriş İşlemleri Nasıldır?
Cevap:
1) Özel tertibatlı araç tertibatlandırılmış olarak giriş gümrük idaresine sunulur ve söz konusu gümrük idaresinde aracın 1 no.lu Taşıt Takip Programına kaydettirilmesi gerekir.
2) Komisyon karar belgesinin geçerlilik süresi içerisinde istenilen belgelerle birlikte komisyon karar belgesini düzenleyen yetkili Gümrük Müdürlüğüne başvurulur ve araç söz konusu gümrüğe teslim edilir.
3) Gümrük Müdürü veya yetkilendireceği Gümrük Müdür Yardımcısı başkanlığında iki muayene memurundan oluşturulan bir heyet tarafından, aracın söz konusu komisyon karar belgesine uygunluğunun tespit işlemleri yapılarak uygun bulunması halinde ithaline izin verilir.
4) Yetkili gümrük idaresince, araç için düzenlenecek trafik şahadetnamesine satılamaz/devredilemez şerhi konularak trafik kaydı yapılmak üzere ilgili trafik tescil idaresine gönderilir.
 
Soru: Engelli kişi tarafından bizzat kullanılması gereken araçların başkalarınca da kullanılabilmesi mümkün müdür?
Normal şartlarda bu araçların sadece engelli kişiler tarafından kullanılması gerekir. Ancak, beklenmeyen hal ve mücbir sebeplerin varlığı halinde engelli kişinin araçta bulunması şartı ile başka bir kişi tarafından da kullanılabilir.

Soru: Özel Tertibatlı Aracın Devir ve Satış Koşulları Nelerdir?
Cevap: Kişilerin tekrar aynı muafiyetten faydalanmak suretiyle bir özel tertibatlı aracı serbest dolaşıma sokmak istemeleri halinde; halen adlarına kayıtlı olan özel tertibatlı aracı satmış veya başka bir engelli kişiye devretmiş olmaları gerekir.

Özel tertibatlı aracın başka bir engelli kişiye devri veya satışı durumunda, aracı devralacak kişinin engelinin farklı olması halinde araç yetkili Gümrük Müdürlüğüne teslim edilir ve devralacak kişinin engeline uygun varsa tertibat değişikliği yetkili gümrük idaresinin gözetiminde yapılır.
 
Özel tertibatlı aracın devredilmesi veya satılması halinde aşağıda yer alan hususlar dikkate alınır.
a) Bu araçların engelli kişi tarafından, başka bir engelliye herhangi bir süre kısıtı bulunmaksızın ve gümrük vergileri tahsil edilmeksizin devri mümkündür.
b) Bu araçların engelli kişi tarafından, engelli olmayan başka bir kişiye aracın serbest dolaşıma girdiği tarihten itibaren, üç yıl geçmeden satışı mümkün değildir.
c) Bu araçların serbest dolaşıma girdiği tarihten itibaren üç ila on yıl arasında engelli olmayan başka bir kişiye satışında gümrük vergileri tahsil edilir. On yıl sonrasında, söz konusu araçların satışında gümrük vergileri aranmaz.
 
 Özel tertibatlı araç muafiyetinden faydalanan engelli kişinin vefatı halinde,
1) Aracın varise intikalinde gümrük vergileri aranmaz. Varislerin, kendi adlarına yeni bir trafik şahadetnamesi düzenlenmesini teminen veraset ilamı tarihinden itibaren altı ay içinde yetkili gümrük idaresine başvurması gerekir.
2) Bu araçların varis tarafından, engelli veya engelli olmayan başka bir kişiye herhangi bir süre kısıtı bulunmaksızın devri veya satışı mümkündür.
3) Bu araçların, varis tarafından engelli olan başka bir kişiye devrinde gümrük vergileri aranmaz. Aracın serbest dolaşıma girdiği tarihten itibaren beş yıl içerisinde engelli olmayan başka bir kişiye satışında ise gümrük vergileri tahsil edilir. Beş yıl sonrasında söz konusu araçların satışında gümrük vergileri aranmaz.
4) Bu araçların, varis tarafından engelli olan bir kişiye devrinden sonra, bu engelli kişi tarafından aracın engelli olmayan başka bir kişiye satışında, aracın serbest dolaşıma girdiği tarihten itibaren 10 yıllık süre dolmuş ise gümrük vergileri aranmaz.

Soru: Gümrük İdaresinden İzin Alınmaksızın Satışı, Devri Yapılan Araç için Nasıl bir Yaptırım Uygulanır?  
Cevap:  Muafiyetten faydalanamayan kişi, kurum ve kuruluşlara izin alınmaksızın bedelli veya bedelsiz olarak ödünç verilen, teminat olarak gösterilen, kiralanan, devredilen, satılan veya muafiyet amacı dışında kullanılan eşyanın gümrük vergileri tahsil olunur ve gerekmesi halinde 5607 sayılı Kaçakçılık Kanunu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ve varsa diğer kanun hükümlerine göre işlem yapılır.