1) Türkiye’de kaç adet ticaret ve/veya sanayi odası, deniz ticaret odası ve ticaret borsası bulunmaktadır. Bunların üst birliği ve mevzuat dayanağı nedir?

Ülkemizde 186 ticaret ve sanayi odası, 52 ticaret odası, 12 sanayi odası, 2 deniz ticaret odası olmak üzere toplam 252 oda ile 113 ticaret borsası bulunmaktadır. Toplam 365 oda ve borsanın üst birliği Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği olup, kısa adı TOBB’dur. Anayasanın kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşları hakkındaki 135 inci maddesine istinaden kurulan bu kuruluşlara dair düzenlemeler, 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanununda yer almaktadır.


2) Ticaret ve/veya sanayi odaları ile deniz ticaret odalarının kuruluş amacı nedir?

Odalar; üyelerinin müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, meslekî faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, mensuplarının birbirleri ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hâkim kılmak üzere meslekî disiplin, ahlâk ve dayanışmayı korumak ve mevzuatında yazılı hizmetler ile odalara verilen görevleri yerine getirmek amacıyla kurulmuşlardır.


3) Ticaret ve/veya sanayi odaları ile deniz ticaret odalarına üyelik zorunlu mudur?

Ticaret siciline kayıtlı tacirler ve sanayici ve deniz taciri sıfatına sahip tüm gerçek ve tüzel kişiler ile bunların şubeleri ve fabrikaları, ilgisine göre bulundukları yerdeki ticaret ve/veya sanayi odası ya da deniz ticaret odasına üye olmak zorundadırlar. Bu zorunluluğun yerine getirilmemesi halinde, odalarca re’sen üye kaydı yapılmaktadır.


4) Munzam aidat nedir?

Munzam aidat odalarca her yıl için; gerçek kişi tacir ve sanayicilerin gelir vergisi beyannamelerinde yer alan ticarî kazanç toplamı; tüzel kişi tacir ve sanayicilerin ise kurumlar vergisi beyannamelerinde yer alan ticarî bilanço kârı üzerinden binde beş oranında tahsil edilen aidat türüdür. Zarar eden üyelerden, zarar edilen yıl için munzam aidat alınmamakla birlikte, bu aidatın toplamı yıllık aidat tavanının 20 katını geçememektedir.


5) Ticaret ve/veya sanayi odası ile deniz ticaret odası üyelik kaydı nasıl silinebilir?

Ticaret sicilindeki kaydının terkin edildiğini gösteren ticaret sicili gazetesinin aslı veya onaylı örneğini veyahut bu durumu gösterir ilgili ticaret sicili müdürlüğünden alınmış bir yazıyı dilekçe ekinde doğrudan veya şubeler vasıtasıyla odaya ibraz eden üyeler ile münfesih olan ve bu durumu belgelendiren üyelerin kaydı oda yönetim kurulu kararıyla silinir.


6) Sanayi odasına kimler üye olur? Sanayicilik vasfının yitirilmesi oda üyelik kaydını sonlandırır mı?

Tezgâh, cihaz, makine gibi muharrik kuvvet kullanarak ham madde, yarı ve tam mamulleri, özellik, içerik, bileşim veya şeklini kısmen veya tamamen değiştirmek amacıyla işleyerek, seri halde veya standart olarak yeni bir ürün üretmek suretiyle katma değer oluşturan işyerleri ile yer altı kaynaklarının çıkarılıp işlendiği yerleri işletenler ve bilişim teknolojisi ve yazılım üretenler en az on işçi çalıştırmak şartıyla sanayici sayılır ve bunların sanayi odalarına üye olmaları gerekir.
Sanayici vasfını yitirdikleri, başvuru üzerine veya re’sen tespit olunan sanayi odası üyelerinin sanayi odasından kayıtları silinir. Ancak bunlardan ticaret odasına kayıtlı olmayanların ticarî faaliyetlerinin devam etmesi halinde, ticaret odasına re’sen üye kaydedilirler.


7) Ticaret borsalarının kuruluş amacı nedir?

Ticaret borsaları, borsaya dâhil maddelerin alıcı ve satıcılarını buluşturmak, alım satımlarını tanzim etmek ve borsada oluşan fiyatların tespit, tescil ve ilânı işleriyle meşgul olmak üzere kurulan kurumlardır.


8) Ticaret borsalarına üyelik zorunlu mudur?

Ticaret borsasına dâhil maddelerin alım veya satımı ile uğraşanlar, bulundukları yerdeki ticaret borsasına üye olmak zorundadırlar. Bu zorunluluğun yerine getirilmemesi halinde, borsalarca re’sen üye kaydı yapılmaktadır.


9) Ticaret borsalarına dâhil maddeler nelerdir?

Ticaret borsalarında yeterli arz ve talebi bulunan, dayanıklı ve stoklanabilir nitelikteki misli mallar, misliyattan (sayılıp, tartılıp, ölçülebilen) olup yerel ihtiyaçları karşılayan maddeler ile canlı veya kesilmiş hayvanlar işlem görebilmektedir. Bu maddeler, değişen piyasa şartlarına bağlı olarak Ticaret Bakanlığı tarafından güncellenebilmektedir.


10) Ticaret borsalarında tescil yükümlülüğü nedir?

Ticaret borsalarına dâhil maddelerin tescili zorunlu en az miktarlar üzerinde yapılan alım satımlarının ticaret borsalarına tescil ettirilmesi yükümlülüğüdür.


11) Ticaret borsalarında tescil ücreti ne kadardır?

Tescil ücretinin oranı, malın alım satım değeri üzerinden azamî binde ikidir ve bu oranı borsa meclisi belirler. İşlem başına alınacak toplam tescil ücreti tavanı, yıllık aidat tavanının yüzde onundan az ve tamamından fazla olamaz.


12) Ticaret borsası üyelik kaydı nasıl silinebilir?

Ticaret sicili veya esnaf ve sanatkârlar sicilindeki kaydının terkin edildiğini gösteren Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi veya Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Sicil Gazetesinin aslı veya onaylı örneğini veyahut ilgili ticaret sicili veya esnaf ve sanatkâr sicili müdürlüğünden alınmış bir yazıyı dilekçe ekinde doğrudan veya şubeler vasıtasıyla borsaya ibraz eden üyenin kaydı yönetim kurulu kararıyla silinir.


13) Ticaret ve/veya sanayi odası, deniz ticaret odası ve ticaret borsalarının yetkileri nelerdir?

Odalar ve borsalar, taşınır ve taşınmaz mal almaya, satmaya, inşa, ifraz, tevhit ve rehin etmeye, ödünç para almaya, kamulaştırma yapmaya, sosyal faaliyetleri desteklemeye, özendirmeye, bağış ve yardımlarda bulunmaya, okul ve derslik yapmaya, burs vermeye, 5174 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde şirket ve vakıf kurmaya veya kurulu şirketlere ortak olmaya ve benzeri hukukî işlemler yapmaya yetkilidirler.


14) Ticaret ve/veya sanayi odası, deniz ticaret odası ve ticaret borsalarında belge ve hizmet bedeli nasıl belirlenir?

Odalar ve borsalarda belge ve hizmet bedeli, maktu ücretlerde yıllık aidat tavanını geçmemek, nispî ücretlerde bu tavanı aşmamak ve binde beşten fazla olmamak kaydıyla oda/borsa yönetim kurullarının teklifi, meclislerinin onayı ile yürürlüğe konulacak tarifelerle belirlenir. Oda ve borsalarda yıllık aidat tavanı; onaltı yaşından büyükler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde onundan az, yarısından fazla olmamak üzere yönetim kurulunun teklifi ve meclisin onayı ile belirlenen tutardır.


15) Ticaret ve/veya sanayi odası, deniz ticaret odası ve ticaret borsalarının lağvı mümkün müdür?

5174 sayılı Kanunda belirtilen faaliyetlerini ve kuruluş amaçlarını gerçekleştiremeyeceklerine meclislerinin üçte iki çoğunluğu ile karar veren oda ve borsaların, talepleri üzerine Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinin olumlu görüşü ile Ticaret Bakanlığı tarafından lağvı mümkündür.
Ayrıca ticaret borsaları, faaliyetlerine ihtiyaç kalmaması durumunda, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin teklifi üzerine Ticaret Bakanlığı tarafından lağvedilebilir.


16) Ticaret ve/veya sanayi odası, deniz ticaret odası ve ticaret borsaları üyelerine disiplin cezası uygulanabilir mi?

Oda ve borsa üyelerinden meslek onuruna veya meslek düzen ve geleneklerine uymayan eylem ve davranışlarda bulunanlarla, müşterisine karşı meslekî görevini yapmayan veya görevinin gerektirdiği dürüstlüğe uygun şekilde davranmayanlar hakkında uyarma, kınama, üyelikten geçici çıkarma ve üyelikten uzun süreli çıkarma olmak üzere 4 farklı disiplin cezası uygulanabilmektedir.


17) Ticaret ve/veya sanayi odası, deniz ticaret odası ve ticaret borsaları üyelerine para cezası uygulanabilir mi?

Oda ve borsa üyelerinden;
a) Mevzuata uygun olarak kayıt ve tescil muamelelerini yaptırmayanlara veya tescil ve ilânı gereken değişiklikleri bildirmeyenlere yıllık aidatlarının iki katı,
b) Yetkili organlarca ve Sigorta Acenteleri İcra Komitesi ile Sigorta Eksperleri İcra Komitesince alınan kararlara riayet etmeyenlere yıllık aidatlarının beş katı,
c) İmalatta, mal ve hizmet arzında sağlık kurallarına uymayanlara, ölçü ve tartı aletlerini hileli bir şekilde kullananlara ve hileli, karışık veya standartlara aykırı ve kalitesiz mal imal edip, satanlara yıllık aidatlarının on katı,
tutarında idarî para cezası verilmektedir


18) Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin kuruluş amacı nelerdir?

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Anayasanın 135’inci maddesinde belirtilen amaca uygun olarak; odalar ve borsalar arasındaki birlik ve dayanışmayı temin etmek, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, oda ve borsa mensuplarının meslekî faaliyetlerini kolaylaştırmak, bunların birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hâkim kılmak üzere, meslek disiplinini ve ahlâkını korumak, ülkenin kalkınması, ekonominin gelişmesi için gerekli çalışmaları yapmak ve 5174 sayılı Kanunda belirtilen hizmetleri yerine getirmek amacıyla kurulan, tüzel kişiliğe sahip, kamu kurumu niteliğinde meslek üst kuruluşudur.


19) Yabancı ortaklı odaların hukuki statüsü nedir?

Türkiye ile diğer ülkeler arasında ekonomik ve ticarî ilişkilerin geliştirilmesine yardımcı olmak amacıyla Dışişleri Bakanlığının görüşü alınarak, tek taraflı veya çok taraflı Türk-yabancı veya yabancı-Türk ticaret, sanayi ve deniz ticaret odası adı ile kurulacak odalar dernek statüsündedirler ve kuruluşlarında TOBB’un izni aranır.
Bu odalardan yurt dışında kurulmuş olanların faaliyetlerinin izlenmesi, yurt içindekilerin çalışmalarının denetlenmesi ve izlenmesi, TOBB tarafından yapılır. Bu şekilde kurulan dernekler, 5174 sayılı Kanunda belirtilen hususlar dışında Dernekler Kanununda yer alan genel hükümlere tâbidir.


20) Dış Ekonomik İlişkiler Kurulunun hukuki statüsü nedir, kimlerden oluşur?

Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu, TOBB’un gözetim ve denetimi altında özel sektörün dış ekonomik ilişkilerini yürütmek üzere, özel hukuk hükümlerine tâbi ve tüzel kişiliğe sahip, kuruluş ve faaliyet amaçları aynı olan ve TOBB tarafından belirlenecek özel sektör kuruluşlarından oluşmaktadır. Kurulun kısa adı DEİK’tir.
DEİK’in görev ve yetkileri, teşkilâtlanma ve işleyişleri, organları, bütçeleri, yönetim ve denetimleri ile üyeliğe ilişkin esaslar TOBB tarafından çıkarılan bir yönetmelikle düzenlenmiştir. DEİK’in bütçesi TOBB tarafından denetlenir.


21) TOBB ile bağlı oda ve borsalarda istihdam edilen personel hangi mevzuata tabidir?

Oda, borsa, TOBB ve bunların kurduğu teşekküllerde istihdam edilenler 5174 sayılı Kanunda yer alan hükümler dışında 4857 sayılı İş Kanununa tabidir. 5174 sayılı Kanunun geçici düzenlemesine istinaden bu Kanunun yürürlük tarihi olan 01/06/2004 tarihinden önce istihdam edilmekte olanlar, mülga 5590 sayılı Kanun uyarınca çıkarılmış olan personel yönetmeliği hükümlerine tabi bulunmaktadırlar.


22) TOBB ile bağlı oda ve borsaların alacaklarının tahsil usulü nedir?

Süresinde ödenmeyen kayıt ücretleri, yıllık aidat, munzam aidat, navlun hâsılatından alınacak oda payları, borsa tescil ücreti ve TOBB aidatına 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun uyarınca günlük gecikme zammı uygulanır ve bu alacaklar ile gecikme zamlarının tahsili amacıyla bu kuruluşların yönetim kurullarının aldıkları kararlar ilam hükmünde olup, icra dairelerince yerine getirilir.


23) TOBB ile bağlı oda ve borsaların seçimleri kaç yılda bir yapılır ve bu seçimlerin ertelenmesi mümkün müdür?

Odalar, borsalar ve TOBB’un organ seçimleri dört yılda bir yargı gözetiminde yapılır. TOBB ile oda ve borsaların organlarının seçim tarihleri, Bakanlar Kurulu tarafından bir yılı geçmemek üzere ertelenebilir.


24) TOBB ile bağlı oda ve borsalar hangi kurum tarafından denetlenmektedir?

Odalar, borsalar, TOBB ile bunların bağlı ve ilgili kuruluşları Ticaret Bakanlığı tarafından denetlenmektedir.


25) TOBB ile bağlı oda ve borsaların organlarının görevlerine son verilmesi ve faaliyetten men edilmesi mümkün müdür?

Kuruluş amaçları veya 5174 sayılı Kanunda belirtilen asli görevlerini Ticaret Bakanlığının yazılı uyarısına rağmen yerine getirmeyen TOBB ile bağlı oda ve borsaların organlarının görevlerine son verilmesine ve yerlerine yenilerinin seçtirilmesine, Ticaret Bakanlığının veya bunların bulundukları ildeki Cumhuriyet savcısının istemi üzerine, o yerdeki asliye hukuk mahkemesince karar verilir.