Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu
04 Mart 2024Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (BMAEK), BM’nin beş bölgesel komisyonundan birisi olarak, 28 Mart 1947 tarihinde kurulmuştur. Komisyonun günümüzde 56 üyesi bulunmaktadır. Üyeleri esas olarak Avrupa Kıtası’nda yer almakla birlikte; Kuzey Amerika (Kanada ve ABD), Orta Asya (Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan) ve Batı Asya’dan bazı ülkelerin, BMAEK'ya üye olduğu görülmektedir. Bununla birlikte, BM üyesi tüm ülkeler, BMAEK çalışmalarına katılım sağlayabilmektedir.
Amaçları
BMAEK, Avrupa bölgesinde iktisadi bütünleşmeye ve üye ülkeler arasında işbirliğine katkı sağlamayı amaçlamaktadır. BMAEK ilave olarak, ülkeler arasında diyalog ortamı tesis etmek, uluslararası yasal belgelerin müzakere edilmesini sağlamak, norm ve düzenlemeleri tesis etmek, ekonomik ve teknik uzmanlık gerektiren hususlar ile en iyi uygulamalara yönelik olarak ülkeler arasında bilgi değişimini sağlamak gibi araçlar yardımıyla, sürdürülebilir kalkınmanın ve ekonomik refahın tesis edilmesine yardımcı olmaktadır.
Bakanlığımızın Görevleri ile İlgili Temel BMAEK Sözleşmeleri
- TIR Karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesi (TIR Sözleşmesi) 1975
- Eşyanın Sınırlardaki Kontrollerinin Uyumlaştırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme, 1982
- Karayolu ile Uluslararası Eşya Taşımacılığına İlişkin Sözleşme (CMR), 1956
- Özel Karayolu Taşıtlarının Geçici İthaline İlişkin Gümrük Sözleşmesi, 1954
- Ticari Karayolu Taşıtlarının Geçici İthaline İlişkin Gümrük Sözleşmesi, 1956
- Bozulabilir Maddelerin Uluslararası Taşımacılığı ve Bu Taşımacılık Faaliyetlerinde Kullanılacak Özel Ekipmana İlişkin Anlaşma (ATP), 1970
- Konteynerlerle İlgili Gümrük Sözleşmesi, 1972
- Taşımacılığı Etkileyen Gümrük Sorunları Çalışma Grubu (WP.30)
- TIR İdari Komitesi (AC.2)
- TIR Yürütme Kurulu (TIRExB)
TIR Sözleşmesi, ilk etapta 1949 yılında az sayıda Avrupa ülkesi tarafından imzalanan bir anlaşma olarak yürürlüğe girmiş; 1959 yılında anlaşmanın kapsamı genişletilerek, bir Sözleşme halini almıştır. 1959 tarihli bu Sözleşme, bir Gözden Geçirme Konferansı neticesinde tekrar revize edilerek, 1975 yılında ülkelerin imzalarına açılmıştır. 1975 tarihli bu Sözleşme’nin günümüzde, Türkiye dahil, 78 Akit Tarafı bulunmaktadır.
TIR Sözleşmesi çerçevesinde teşkil edilen uluslararası transit rejimini niteleyen “TIR Sistemi”, eşyanın, TIR Karnesi kapsamında, gümrük vergi ve resimlerinin teminat altına alınarak taşınmasını sağlamaktadır. Bir gümrük beyannamesi olarak kabul edilen TIR Karneleri, eşyaya ilişkin oluşabilecek gümrük vergi ve resimlerini, taşımanın gerçekleştiği tüm ülkelerde teminat altına almaktadır. TIR Sistemi bu itibarla, taşımacıların taşıma faaliyetleri esnasında oluşan bürokratik maliyetleri asgariye indirmeyi hedeflemektedir.
Diğer taraftan, “sisteme kontrollü giriş” adlı prensip çerçevesinde, TIR taşımaları, yalnızca TIR Karnesi kullanmak üzere yetkilendirilmiş taşımacılar tarafından gerçekleştirilebilmektedir. Bu yetki, Sisteme girme başvurusunda bulunan taşımacıların, Sözleşme’nin 9 No’lu Ek’inde yer alan koşulları karşıladığının tespit edilmesi durumunda verilebilmektedir. TIR Sistemi bu itibarla, Sistemin aktörleri arasında bir güven duygusu oluşturmaya çalışmaktadır. Sisteme kontrollü giriş ilkesi vasıtasıyla, fiziki gümrük kontrollerinin asgariye indirilmesi ve gümrük işlemlerinin süresini kısaltılması hedeflenmektedir.
TIR işlemlerinin elektronik ortamda gerçekleştirilebilmesini hedefleyen ve adına “eTIR” adı verilen konsept çerçevesinde, taşımalara ilişkin işlemlerin basılı TIR Karneleri yerine, kağıtsız ortamda gerçekleşmesi mümkün olacaktır. eTIR’ın yasal zeminini tesis eden TIR Sözleşmesi Ek-11 metni, 25 Mayıs 2021 tarihi itibarıyla Akit Taraflar nezdinde yürürlüğe girmiştir. eTIR’ın hayata geçirilebilmesi için gerekli yasal ve teknik çalışmalar, Bakanlığımızca aktif olarak sürdürülmektedir.
TIR Sisteminin Ülkemiz Açısından Önemi
Türkiye TIR Sistemini 1966 yılından bu yana kesintisiz olarak uygulamaktadır. Türkiye dünyanın en büyük TIR filolarından birine sahip olup; ülkemizde TIR Karnesi kapsamında karayolu ile eşya taşımacılığı yapan, 1.600'ün üzerinde nakliye firması bulunmaktadır.
Bu kapsamda, TIR Sisteminin ülkemizdeki ulusal kefil kuruluşu görevini yürüten Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) tarafından TIR karnesi hamillerine, taşımalarda kullanılmak üzere TIR karnesi tahsis edilmektedir. Ülkemiz, yıllık olarak basılan 1 milyona yakın TIR karnesinin yaklaşık %20-25’ini tek başına kullanmaktadır. 01.07.2017 tarihi itibarıyla TIR Karnesi başına öngörülen azami teminat miktarının 60.000 €’dan 100.000 €'ya yükseltildiği ülkemiz, TIR Sisteminin en büyük uygulayıcısı olarak, TIR Sisteminin elektronikleştirilmesi ve coğrafi genişlemesi süreçlerinde, küresel düzeyde öncü bir rol oynamaktadır.
2021 yılı için, TIR Sözleşmesi'nin karar alma organı olan TIR İdari Komitesi Başkanlığına, tüm Akit Tarafların desteği ile Bakanlığımız Uluslararası Anlaşmalar ve Avrupa Birliği Genel Müdür Yardımcısı Osman Nuri BEYHAN seçilmiş; bu çerçevede, ülkemizin TIR Sisteminde üstlendiği öncü rol pekiştirilmiştir. 2024 yılında, WP.30 Başkanlığı yine ülkemizin adayı tarafından üstlenilmiştir.
Ülkemiz Temsilcilerinin TIR Yürütme Kurulu (TIRExB) Üyeliği
TIRExB, TIR karnelerinin merkezi basım ve dağıtımını denetlemek, uluslararası garanti ve sigorta sistemi operasyonunu gözetmek, gümrükler ve diğer devlet makamları arasındaki iletişimi taraf ülkeler arasında koordine etmek ve geliştirmekle yükümlü birimdir. TIRExB, İdari Komite’de yapılan seçimle göreve getirilen dokuz üye ile faaliyetlerini sürdürmektedir. Ülkemiz tarafından Kurula aday olarak gösterilen temsilciler, Kurulun teşkil edildiği 1999 yılından bu yana üyeliğe seçilmektedir.
TIR Sözleşmesinin metnine ve ilgili Resmi Gazete yayımlarına aşağıdan ulaşabilirsiniz:
* TIR Karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesi
* TIR Karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesinin Onayı Hakkında Karar (84/8457 Sayılı Karara Ek Karar) (10.05.1985 gün ve 18750 sayılı Resmî Gazete'de düzeltmesi vardır)
* TIR Karnelerini Vermek ve Lüzumu Halinde TIR Karnelerini Büyük Şehirdeki Ticaret Odaları Kanalı ile Tevzi Edilmek Yetkilerinin Türkiye Ticaret Odaları, Sanayi Odaları ve Ticaret Borsaları Birliğine Tanınmasına Dair Karar:
* TIR Karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesinin Havalandırma Delikleri Bölümüne (f) Bendinin Eklenmesine İlşkin Sözleşmenin Onayı Hakkında Karar
* TIR Karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesinin 6 Numaralı Ekinin 8inci Maddesine Eklenen 5inci Paragrafa İlişkin Sözleşmenin Onayına Dair Karar
* TIR Karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşımasına Dair Gümrük Sözleşmesinin 1, 6 ve 7 Numaralı Eklerinde Yapılan Değişikliklerin Onayına Dair Karar
* TIR Karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesinin Değiştirilmesi Hakkında Karar
* TIR Karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesi'nin Ek ve Tadillerinin Onaylanması Hakkında Karar
* TIR Karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesi’nde Yapılan Değişikliklerin Onaylanması Hakkında Karar
* TIR Karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesi’nin Değişikliklerinin Onaylanması Hakkında Karar
* Avrupa Ekonomik Komisyonu TIR Karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesi’nin Değişikliklerinin Onaylanması Hakkında Karar
* TIR Karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesi’nin Değişikliklerinin Onaylanması Hakkında Karar
* TIR Karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesi’nin Değişikliklerinin Onaylanması Hakkında Karar
* TIR Karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesinde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Farklı Tarihlerde Kabul Edilen Metinlerin Onaylanması Hakkında Karar
* TIR Karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesinin 2, 6 ve 7 Numaralı Eklerine İlişkin 10-11 Şubat 2016 Tarihlerinde Kabul Edilen Ekli Değişikliklerin 1 Ocak 2017 Tarihinden Geçerli Olmak Üzere Onaylanması Hakkında Karar
* TIR Karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesinin Türkçe Metninde Yapılan Değişikliklerin Onaylanması Hakkında Karar
* TIR Karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesinin 6, 8 ve 9 Numaralı Eklerine İlişkin Olarak 12 Ekim 2017 Tarihinde Kabul Edilen Ekli Değişikliklerin Onaylanması Hakkında Karar
* TIR Karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesinin 1, 3, 6, 11 ve 38 inci Maddelerine İlişkin Olarak 12 Ekim 2017 Tarihinde Kabul Edilen Değişikliklerin 3 Şubat 2019 Tarihinden Geçerli Olmak Üzere Onaylanması Hakkında Karar
* TIR Karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesine İlişkin Olarak 5-6 Şubat 2020 Tarihlerinde Kabul Edilen Ekli Değişikliklerin 25 Mayıs 2021 Tarihinden, 14-15 Ekim 2020 Tarihlerinde Kabul Edilen İlişik Değişikliğin 1 Haziran 2021 Tarihinden Geçerli Olmak Üzere Onaylanması Hakkında Karar
* TIR Karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesine İlişkin Olarak 14-15 Ekim 2020 Tarihlerinde Kabul Edilen Değişikliklerin 4 Şubat 2022 Tarihinden Geçerli Olmak Üzere Onaylanması Hakkında Karar
* TIR Karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesine İlişkin Olarak 9-11 Şubat 2021 Tarihlerinde Kabul Edilen Ekli Değişikliklerin 25 Haziran 2022 Tarihinden Geçerli Olmak Üzere Onaylanması Hakkında Karar
Uyumlaştırma Sözleşmesi
1982 tarihli “Eşyanın Sınırlardaki Kontrollerinin Uyumlaştırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme” (Uyumlaştırma Sözleşmesi), araçların sınır geçiş noktalarında geçirdiği süreyi kısaltmak ve gümrük işlemlerinin uyumlaştırılarak asgariye indirilmesini sağlamak yoluyla ticareti kolaylaştırmayı amaçlamaktadır.
Uyumlaştırma Sözleşmesi’nin günümüzde, Türkiye dahil 58 Akit Tarafı bulunmaktadır. Sözleşme, karayolu, denizyolu ve havayolu ile taşınan ve ithalat, ihracat veya transit rejimine tabi tutulan her türlü eşyayı içine almakta olup; ülkelerin uyguladığı, bitki sağlık, tıbbi sağlık ve veteriner kontrollerinin yanı sıra, kalite kontrol ve teknik standartlarına uygunluk gibi düzenlemelerin gerçekleştirilme usullerini yeknesaklaştırmayı amaçlamaktadır.
Ülkemiz, Sözleşme’ye taraf olma sürecini 2005 yılında tamamlamıştır. “Uluslararası Karayolu Taşımacılığına İlişkin Sınır Geçiş İşlemlerinin Kolaylaştırılması” başlıklı 8 No’lu Ek’in ve “Demiryolu Yük Taşımacılığına İlişkin Sınır Geçiş İşlemlerinin Kolaylaştırılması” başlıklı 9 No’lu Ek’in iç hukukumuza aktarılması işlemleri ise, müteakip aşamada tamamlanmıştır.
Eşyanın Sınırlardaki Kontrollerinin Uyumlaştırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme’ye ve ilgili Resmi Gazete yayımlarına aşağıdan ulaşabilirsiniz:
* Eşyanın Sınırlardaki Kontrollerinin Uyumlaştırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun Bulunduğu Hakkında Kanun
* Eşyanın Sınırlardaki Kontrollerinin Uyumlaştırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşmenin Onayı Hakkında Karar
* Eşyanın Sınırlardaki Kontrollerinin Uyumlaştırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme’ye Çekince Konulması Hakkında Karar
* Eşyanın Sınırlardaki Kontrollerinin Uyumlaştırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşmenin Uluslararası Karayolu Taşımacılığına İlişkin Sınır Geçiş İşlemlerinin Kolaylaştırılması Başlıklı 8 Numaralı Ekinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun
* Eşyanın Sınırlardaki Kontrollerinin Uyumlaştırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşmenin, “Uluslararası Karayolu Taşımacılığına İlişkin Sınır Geçiş İşlemlerinin Kolaylaştırılması” Başlıklı 8 Numaralı Ekinin Onaylanması Hakkında Karar
* Eşyanın Sınırlardaki Kontrollerinin Uyumlaştırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşmenin Uluslararası Demiryolu Yük Taşımacılığına İlişkin Sınır Geçiş İşlemlerinin Kolaylaştırılması Başlıklı 9 Numaralı Ekinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun
* Eşyanın Sınırlardaki Kontrollerinin Uyumlaştırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşmenin Uluslararası Demiryolu Yük Taşımacılığına İlişkin Sınır Geçiş İşlemlerinin Kolaylaştırılması Başlıklı 9 Numaralı Ekinin Onaylanması Hakkında Karar