Türk Devletleri Teşkilatı
24 Şubat 2022
Türk Devletleri Teşkilatı (eski adıyla Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi - Türk Konseyi), Türk Devletleri arasında kapsamlı işbirliğini teşvik etmek amacı ile uluslararası bir örgüt olarak 2009 yılında kurulmuştur. Teşkilatın kurucu üyeleri Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye`dir.
Ekim 2019'da Bakü'de gerçekleştirilen 7. Zirve sırasında Özbekistan Teşkilata tam üye olarak katılmıştır. Macaristan ise Eylül 2018'de Kırgızistan'ın Cholpon-Ata şehrinde düzenlenen 6. Zirve sırasında ve Türkmenistan Kasım 2021'de İstanbul'da düzenlenen 8. Zirve sırasında gözlemci statüsü kazanmıştır.
3 Eylül 2018 tarihinde Çolpon-Ata’da düzenlenen Türk Konseyi (yeni adıyla Türk Devletleri Teşkilatı) 6. Zirvesi sırasında Devlet Başkanları Konseyi tarafından önümüzdeki 3 yıllık dönem için Türk Devletleri Teşkilatı Sekretaryasının Genel Sekreteri olarak Baghdad Amreyev atanmıştır. Görev süresi Kasım 2021'de Devlet Başkanları Konseyi tarafından 1 yıl süreyle uzatılmıştır.
Türk Konseyinin Dönem Başkanlığı bir takvim yılı boyunca (İngilizce alfabetik sıraya göre belirlenmiş olan) üye ülke tarafından üstlenilmektedir. Dönem Başkanlığını üstelenen ülkenin Devlet Başkanı, Türk Konseyi Dönem Başkanlığını üstelenmektedir.
Örgütün Amaçları:
Türk Konseyinin amaçları Nahcivan Anlaşması’nın 2. Maddesinde belirtilmiştir. Söz konusu amaçlar;
Gümrük İdaresi Başkanları ve Gümrük Çalışma Grubu Toplantıları
Türkiye-Azerbaycan-Kırgızistan ve Kazakistan her yıl düzenli olarak Gümrük İdaresi Başkanı düzeyinde gerçekleştirilen Gümrük İdaresi Başkanları Toplantıları vesilesiyle bir araya gelmektedir.
Ayrıca, her yıl, biri Gümrük İdaresi Başkanları Toplantısı olmak üzere, teknik düzeyde Çalışma Grubu Toplantıları gerçekleştirilmektedir. Üye ülke uzmanlarından oluşan çalışma grubunun yaptığı çalışmalar bir belgeye bağlanmakta, belgelerdeki uygulamaya yönelik hususlar takip edilmektedir.
Gümrük İdaresi Başkanları Toplantısının ilki, Bakanlığımızın girişimleriyle 4-5 Ekim 2012 tarihlerinde Nahcivan’da gerçekleştirilmiştir. Toplantıların sistematik hale getirilmesi ve düzenli bir işleyiş yapısına kavuşturulması amacıyla müteakip toplantıların Türk Konseyi çatısı altında düzenlenmesi yönünde prensip kararı alınmıştır.
Türk Konseyi Gümrük Çalışma Grubu 1. Toplantısı 4-5 Mart 2013 tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirilmiştir. Anılan toplantıya tüm üye ülke temsilcilerince katılım sağlanmış olup, toplantıların düzenli hale getirilmesi kararlaştırılmıştır.
Türk Konseyi Gümrük Çalışma Grubu 2. Toplantısı 3 Haziran 2013 ve Gümrük İdaresi Başkanları 2. Toplantısı ise 4 Haziran 2013 tarihlerinde İstanbul’da ülkemiz ev sahipliğinde gerçekleştirilmiştir. Toplantıda, 5. İpek Yolu Forumu’nda kabul edilen niyet beyanı doğrultusunda Kervansaray Projesinde yer alan sınır geçiş noktalarına inceleme ziyaretleri yapılması hususunda karar alınmış, inceleme ziyaretleri sonucunda ortaya konulacak olan raporun 2013 yılı Kasım ayında Bakü/Azerbaycan’da düzenlenecek VI. İpek Yolu Forumu’na sunulması, sınır geçişlerinin etkinliğinin arttırılması için önceden veri değişimine imkân veren sistemlerin tesisine yönelik çalışmalara hız kazandırılması, “Tek Pencere” ve “Yetkilendirilmiş Yükümlü” gibi uygulama ve ilkelere özel önem verilmesi, üye ülkeler arasında gerçekleştirilen eğitim faaliyetlerinin yıllık ortak bir program çerçevesinde sürdürülmesine karar verilmiştir. Türk Konseyi Gümrük Çalışma Grubu’nun çalışma usullerini belirleyen İşleyiş Kuralları metni Gümrük İdareleri Başkanları tarafından onaylanmıştır.
Türk Konseyi Gümrük İşbirliği Çalışma Grubu 3. Toplantısı 7 Mart 2014 tarihinde İstanbul'da Türk Konseyi Sekretaryasında gerçekleştirilmiştir. Kervansaray Projesinin 1. Aşaması olarak Pilot projenin tamamlanması ve 2. Aşama olarak Kuzey Rotası için yapılan çalışmaların önemi ve yapılması gereken hususlar görüşülmüştür.
Türk Konseyi Gümrük Çalışma Grubu 4. Toplantısı 16 Haziran 2014 tarihinde, Gümrük İdareleri Başkanları 3. Dönem Toplantısı ise 17 Haziran 2014 tarihinde Kazakistan’ın Çimkent şehrinde gerçekleştirilmiştir. Toplantı bünyesinde; 14-15 Kasım 2013 tarihlerinde Gebele/Azerbaycan’da gerçekleştirilen 6. İpek Yolu Forumu’nda kabul edilen Kervansaray Projesi Sınır Geçiş Noktaları İnceleme Ziyaretleri Raporu kapsamında yer alan tavsiyeler doğrultusunda gerçekleştirilen çalışmaların devamı yönünde karar alınmıştır.
Türk Konseyi Gümrük İdareleri Başkanları 4. Toplantısı ve Gümrük Çalışma Grubu 5. Dönem Toplantısı ise 1-2 Temmuz 2015’te Kırgızistan’da gerçekleşmiştir. Toplantıda, Kervansaray Projesi ve İpek Yolu inisiyatifi, sınır kontrol işlemleri verimliliğin arttırılması, sınır geçişi tesislerinin geliştirilmesine ilişkin olarak kamu özel sektör ortaklığı ve eğitim seminerlerin organizasyonu hususlarında Üye Ülkeler arasında görüş alışverişinde bulunulmuştur.
Türk Konseyi Gümrük Çalışma Grubu 6. Toplantısı 22 Nisan 2016 tarihinde İstanbul'da gerçekleştirilmiştir. Toplantıda gümrük alanında işbirliği konularındaki gelişmeler ile bu bağlamdaki yeni projeler ele alınmıştır. Diğer toplantılardan faklı olarak bu toplantıda özel sektörün katılımı sağlanarak sahadaki gümrük sorunları ve çözüm önerileri irdelenmiştir.
Türk Konseyi Gümrük İdaresi Başkanları 5. Toplantısı ile Gümrük Çalışma Grubu 7. Toplantısı 2-3 Haziran 2016 tarihlerinde Bakü, Azerbaycan’da gerçekleştirilmiştir. Toplantıda, ülkemizin 2016 yılı içerisinde ev sahipliği yapacağı eğitim ve ziyaretler (Yap-İşlet-Devret ve Risk Analizi), 7. İpek Yolu Forumu ve tarihi, özel sektörün Gümrük Çalışma Grubu toplantılarına katılım hususu, Kervansaray Projesi, muhafaza alanında işbirliği protokolü ve veri değişim protokolü üzerinde yoğunlaşılan hususlar olmuştur.
Türk Konseyi 6. Gümrük İdaresi Başkanları Toplantısı ile 8. Gümrük Çalışma Grubu Toplantısı 11-12 Mayıs 2017 tarihlerinde Antalya`da gerçekleştirilmiştir. Taraflarca, Orta Koridorun cazibesini artırmak için Kervan Deneme Sürüşü başlatılması; Kervansaray Projesi kapsamındaki saha ziyaretlerinde elde edilen tespit ve önerilerin gözden geçirilmesi ve bir sonraki İpek Yolu Forumuna sunulması kararlaştırılmıştır.
Türk Konseyi Gümrük Çalışma Grubu 9. Toplantısı 27 Nisan 2018 tarihinde İstanbul’da gerçekleştirilmiştir. Bu toplantıda, muhafaza alanında yapılacak işbirliği Mutabakat Zaptının son hali verilmiş ve imzaya hazır hale getirilmiştir.
Türk Konseyi Gümrük İşbirliği Çalışma Grubu 10. Toplantısı, 12 Aralık 2018 tarihinde Astana/Kazakistan’da düzenlenmiştir. Toplantı Kervansaray Projesi kapsamında önümüzdeki dönemde gerçekleştirilecek çalışmalara ilişkin kararlar alınmıştır.
Türk Konseyi 7. Gümrük İdaresi Başkanları Toplantısı, Ticaret eski Bakan Yardımcımız Sayın Gonca Işık YILMAZ BATUR’un katılımıyla 11 Mart 2019 tarihinde Astana/Kazakistan'da gerçekleştirilmiştir. Söz konusu toplantıda, "Gümrük Muhafaza Alanında İşbirliği Mutabakat Zaptı" imzalanmıştır. Kervansaray Projesi kapsamında yapılacak çalışmalara karar verilmiştir.
Kervansaray Projesi kapsamında alınan kararlar doğrultusunda, 17-18 Ekim 2019 tarihleri arasında Azerbaycan Uluslararası Ticaret Limanının ziyaret edilmiş, ziyaret sırasında Proje kapsamındaki geçmiş çalışmalarda yer alan tespitler ve tavsiyelerin güncellenmiş, 25-30 Kasım 2019 ve Kırgız-Çin sınırında yer alan İrkishtam Sınır Kapısı ve Kazak-Çin Sınırında bulunan Altynkol ve Khorgoz Sınır Kapıları ile Nurjolu Sınır Kapısına saha ziyaretleri gerçekleştirilmiştir.
Türk Konseyi bünyesinde ülkemizde üretimi yapılan x-ray tarama cihazları alanında 11 Kasım 2019 tarihinde tarama sistemlerinin kurulu olduğu İstanbul Havalimanında Türk Konseyi üyesi ülkelere yönelik bir eğitim semineri düzenlenmiştir.
Yine bu toplantı sonucunda, Türk Konseyi ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) iş birliğinde Türk Konseyi üye ülkelerine yönelik olarak 19-20 Aralık 2019 tarihleri arasında İzmir'de ''TIR İşlemleri Bağlamında Transit Prosedürlerinin Otomasyonu ve Verilerin Elektronik Değişimi Semineri'' düzenlenmiştir.
Ekim 2019'da Bakü'de gerçekleştirilen 7. Zirve sırasında Özbekistan Teşkilata tam üye olarak katılmıştır. Macaristan ise Eylül 2018'de Kırgızistan'ın Cholpon-Ata şehrinde düzenlenen 6. Zirve sırasında ve Türkmenistan Kasım 2021'de İstanbul'da düzenlenen 8. Zirve sırasında gözlemci statüsü kazanmıştır.
3 Eylül 2018 tarihinde Çolpon-Ata’da düzenlenen Türk Konseyi (yeni adıyla Türk Devletleri Teşkilatı) 6. Zirvesi sırasında Devlet Başkanları Konseyi tarafından önümüzdeki 3 yıllık dönem için Türk Devletleri Teşkilatı Sekretaryasının Genel Sekreteri olarak Baghdad Amreyev atanmıştır. Görev süresi Kasım 2021'de Devlet Başkanları Konseyi tarafından 1 yıl süreyle uzatılmıştır.
Türk Konseyinin Dönem Başkanlığı bir takvim yılı boyunca (İngilizce alfabetik sıraya göre belirlenmiş olan) üye ülke tarafından üstlenilmektedir. Dönem Başkanlığını üstelenen ülkenin Devlet Başkanı, Türk Konseyi Dönem Başkanlığını üstelenmektedir.
Örgütün Amaçları:
Türk Konseyinin amaçları Nahcivan Anlaşması’nın 2. Maddesinde belirtilmiştir. Söz konusu amaçlar;
- Taraflar arasında karşılıklı güvenin güçlendirilmesi,
- Bölge ve bölge dışında barışın korunması,
- Dış politika konularında ortak tutumlar benimsenmesi,
- Uluslararası terörizm, ayrılıkçılık, aşırılık ve sınır ötesi suçlarla mücadele için eylemlerin koordine edilmesi,
- Ortak amaçlarla ilgili her alanda etkili bölgesel ve ikili işbirliğinin geliştirilmesi,
- Ticaret ve yatırım için uygun koşulların yaratılması,
- Kapsamlı ve dengeli bir ekonomik büyüme, sosyal ve kültürel gelişimin amaçlanması,
- Hukukun üstünlüğünün sağlanması, iyi yönetim ve insan haklarının korunması konularının tartışılması,
- Bilim, teknoloji, eğitim ve kültür alanlarında etkileşimin genişletilmesi,
- Kitle iletişim araçlarıyla etkileşimin ve daha yoğun bir iletişimin teşvik edilmesi,
- Hukuki konularda bilgi değişimi ve adli işbirliğinin teşvik edilmesi
Gümrük İdaresi Başkanları ve Gümrük Çalışma Grubu Toplantıları
Türkiye-Azerbaycan-Kırgızistan ve Kazakistan her yıl düzenli olarak Gümrük İdaresi Başkanı düzeyinde gerçekleştirilen Gümrük İdaresi Başkanları Toplantıları vesilesiyle bir araya gelmektedir.
Ayrıca, her yıl, biri Gümrük İdaresi Başkanları Toplantısı olmak üzere, teknik düzeyde Çalışma Grubu Toplantıları gerçekleştirilmektedir. Üye ülke uzmanlarından oluşan çalışma grubunun yaptığı çalışmalar bir belgeye bağlanmakta, belgelerdeki uygulamaya yönelik hususlar takip edilmektedir.
Gümrük İdaresi Başkanları Toplantısının ilki, Bakanlığımızın girişimleriyle 4-5 Ekim 2012 tarihlerinde Nahcivan’da gerçekleştirilmiştir. Toplantıların sistematik hale getirilmesi ve düzenli bir işleyiş yapısına kavuşturulması amacıyla müteakip toplantıların Türk Konseyi çatısı altında düzenlenmesi yönünde prensip kararı alınmıştır.
Türk Konseyi Gümrük Çalışma Grubu 1. Toplantısı 4-5 Mart 2013 tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirilmiştir. Anılan toplantıya tüm üye ülke temsilcilerince katılım sağlanmış olup, toplantıların düzenli hale getirilmesi kararlaştırılmıştır.
Türk Konseyi Gümrük Çalışma Grubu 2. Toplantısı 3 Haziran 2013 ve Gümrük İdaresi Başkanları 2. Toplantısı ise 4 Haziran 2013 tarihlerinde İstanbul’da ülkemiz ev sahipliğinde gerçekleştirilmiştir. Toplantıda, 5. İpek Yolu Forumu’nda kabul edilen niyet beyanı doğrultusunda Kervansaray Projesinde yer alan sınır geçiş noktalarına inceleme ziyaretleri yapılması hususunda karar alınmış, inceleme ziyaretleri sonucunda ortaya konulacak olan raporun 2013 yılı Kasım ayında Bakü/Azerbaycan’da düzenlenecek VI. İpek Yolu Forumu’na sunulması, sınır geçişlerinin etkinliğinin arttırılması için önceden veri değişimine imkân veren sistemlerin tesisine yönelik çalışmalara hız kazandırılması, “Tek Pencere” ve “Yetkilendirilmiş Yükümlü” gibi uygulama ve ilkelere özel önem verilmesi, üye ülkeler arasında gerçekleştirilen eğitim faaliyetlerinin yıllık ortak bir program çerçevesinde sürdürülmesine karar verilmiştir. Türk Konseyi Gümrük Çalışma Grubu’nun çalışma usullerini belirleyen İşleyiş Kuralları metni Gümrük İdareleri Başkanları tarafından onaylanmıştır.
Türk Konseyi Gümrük İşbirliği Çalışma Grubu 3. Toplantısı 7 Mart 2014 tarihinde İstanbul'da Türk Konseyi Sekretaryasında gerçekleştirilmiştir. Kervansaray Projesinin 1. Aşaması olarak Pilot projenin tamamlanması ve 2. Aşama olarak Kuzey Rotası için yapılan çalışmaların önemi ve yapılması gereken hususlar görüşülmüştür.
Türk Konseyi Gümrük Çalışma Grubu 4. Toplantısı 16 Haziran 2014 tarihinde, Gümrük İdareleri Başkanları 3. Dönem Toplantısı ise 17 Haziran 2014 tarihinde Kazakistan’ın Çimkent şehrinde gerçekleştirilmiştir. Toplantı bünyesinde; 14-15 Kasım 2013 tarihlerinde Gebele/Azerbaycan’da gerçekleştirilen 6. İpek Yolu Forumu’nda kabul edilen Kervansaray Projesi Sınır Geçiş Noktaları İnceleme Ziyaretleri Raporu kapsamında yer alan tavsiyeler doğrultusunda gerçekleştirilen çalışmaların devamı yönünde karar alınmıştır.
Türk Konseyi Gümrük İdareleri Başkanları 4. Toplantısı ve Gümrük Çalışma Grubu 5. Dönem Toplantısı ise 1-2 Temmuz 2015’te Kırgızistan’da gerçekleşmiştir. Toplantıda, Kervansaray Projesi ve İpek Yolu inisiyatifi, sınır kontrol işlemleri verimliliğin arttırılması, sınır geçişi tesislerinin geliştirilmesine ilişkin olarak kamu özel sektör ortaklığı ve eğitim seminerlerin organizasyonu hususlarında Üye Ülkeler arasında görüş alışverişinde bulunulmuştur.
Türk Konseyi Gümrük Çalışma Grubu 6. Toplantısı 22 Nisan 2016 tarihinde İstanbul'da gerçekleştirilmiştir. Toplantıda gümrük alanında işbirliği konularındaki gelişmeler ile bu bağlamdaki yeni projeler ele alınmıştır. Diğer toplantılardan faklı olarak bu toplantıda özel sektörün katılımı sağlanarak sahadaki gümrük sorunları ve çözüm önerileri irdelenmiştir.
Türk Konseyi Gümrük İdaresi Başkanları 5. Toplantısı ile Gümrük Çalışma Grubu 7. Toplantısı 2-3 Haziran 2016 tarihlerinde Bakü, Azerbaycan’da gerçekleştirilmiştir. Toplantıda, ülkemizin 2016 yılı içerisinde ev sahipliği yapacağı eğitim ve ziyaretler (Yap-İşlet-Devret ve Risk Analizi), 7. İpek Yolu Forumu ve tarihi, özel sektörün Gümrük Çalışma Grubu toplantılarına katılım hususu, Kervansaray Projesi, muhafaza alanında işbirliği protokolü ve veri değişim protokolü üzerinde yoğunlaşılan hususlar olmuştur.
Türk Konseyi 6. Gümrük İdaresi Başkanları Toplantısı ile 8. Gümrük Çalışma Grubu Toplantısı 11-12 Mayıs 2017 tarihlerinde Antalya`da gerçekleştirilmiştir. Taraflarca, Orta Koridorun cazibesini artırmak için Kervan Deneme Sürüşü başlatılması; Kervansaray Projesi kapsamındaki saha ziyaretlerinde elde edilen tespit ve önerilerin gözden geçirilmesi ve bir sonraki İpek Yolu Forumuna sunulması kararlaştırılmıştır.
Türk Konseyi Gümrük Çalışma Grubu 9. Toplantısı 27 Nisan 2018 tarihinde İstanbul’da gerçekleştirilmiştir. Bu toplantıda, muhafaza alanında yapılacak işbirliği Mutabakat Zaptının son hali verilmiş ve imzaya hazır hale getirilmiştir.
Türk Konseyi Gümrük İşbirliği Çalışma Grubu 10. Toplantısı, 12 Aralık 2018 tarihinde Astana/Kazakistan’da düzenlenmiştir. Toplantı Kervansaray Projesi kapsamında önümüzdeki dönemde gerçekleştirilecek çalışmalara ilişkin kararlar alınmıştır.
Türk Konseyi 7. Gümrük İdaresi Başkanları Toplantısı, Ticaret eski Bakan Yardımcımız Sayın Gonca Işık YILMAZ BATUR’un katılımıyla 11 Mart 2019 tarihinde Astana/Kazakistan'da gerçekleştirilmiştir. Söz konusu toplantıda, "Gümrük Muhafaza Alanında İşbirliği Mutabakat Zaptı" imzalanmıştır. Kervansaray Projesi kapsamında yapılacak çalışmalara karar verilmiştir.
Kervansaray Projesi kapsamında alınan kararlar doğrultusunda, 17-18 Ekim 2019 tarihleri arasında Azerbaycan Uluslararası Ticaret Limanının ziyaret edilmiş, ziyaret sırasında Proje kapsamındaki geçmiş çalışmalarda yer alan tespitler ve tavsiyelerin güncellenmiş, 25-30 Kasım 2019 ve Kırgız-Çin sınırında yer alan İrkishtam Sınır Kapısı ve Kazak-Çin Sınırında bulunan Altynkol ve Khorgoz Sınır Kapıları ile Nurjolu Sınır Kapısına saha ziyaretleri gerçekleştirilmiştir.
Türk Konseyi bünyesinde ülkemizde üretimi yapılan x-ray tarama cihazları alanında 11 Kasım 2019 tarihinde tarama sistemlerinin kurulu olduğu İstanbul Havalimanında Türk Konseyi üyesi ülkelere yönelik bir eğitim semineri düzenlenmiştir.
Yine bu toplantı sonucunda, Türk Konseyi ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) iş birliğinde Türk Konseyi üye ülkelerine yönelik olarak 19-20 Aralık 2019 tarihleri arasında İzmir'de ''TIR İşlemleri Bağlamında Transit Prosedürlerinin Otomasyonu ve Verilerin Elektronik Değişimi Semineri'' düzenlenmiştir.