Avrupa Komisyonu tarafından 13 Temmuz 2023 tarihinde otomotiv sektöründe döngüselliği arttırmak için araçların tasarımı, üretimi ve ömrünü tamamlamış araçların (ÖTA) yönetimini kapsayan Tüzük taslağı yayımlanmıştır. Bu kapsamda, araçların tasarımı ve kullanım ömrü için yeni kurallar ile çevrenin korunması, üretimin karbondan arındırılması ve AB’nin hammadde bağımlılığının azaltılması amaçlanmaktadır.

Söz konusu taslak ile Motorlu Araçlar ve Römorkları ile bunların Aksam, Sistem ve Ayrı Teknik Ünitelerinin Tip Onayı ve Piyasa Gözetimi ve Denetimi Hakkında 2018/858/EU sayılı Yönetmelik ile Piyasa Gözetimi ve Denetimine ilişkin 2019/1020/EU sayılı Yönetmelik tadil edilmekte; ayrıca, ömrünü tamamlamış araçlara ilişkin (end-of-life vehicles-ELV) 2000/53/EC sayılı Direktif ve 2005/64/EC sayılı Yeniden Kullanılabilirlik, Dönüştürülebilirlik ve Geri Kazanılabilirlik ile ilgili Tip Onayı Direktifi yürürlükten kaldırılmaktadır.

Avrupa Yeşil Mutabakatı ve Döngüsel Ekonomi Eylem Planı doğrultusunda hazırlanan Tüzük taslağı kapsamında;

• Araç tasarımındaki döngüselliğin iyileştirilmesi hedeflenmekte olup, yeni araçların ömürlerinin sonuna geldiklerinde yedek parçalarının geri dönüştürülmesi ve yeniden kullanımının kolaylaştırılacak şekilde tasarlanmasını sağlamak için gereklilikler ortaya konulmaktadır. Orta vadede ise geri dönüştürülebilirdik ve yeniden kullanılabilirlik hesaplaması metodolojisinin gözden geçirilmesi,  döngüsel araç pasaportu oluşturulması ve tip onayı aşamasına döngüsellik gerekliliklerinin getirilmesine temel oluşturulması amaçlanmaktadır.
• Araçlarda geri dönüştürülmüş malzeme ile ilgili düzenlemeler getirilmekte olup, 2030 yılı itibariyle yeni bir araç yapımında kullanılan plastiğin en az %25’inin geri dönüştürülmüş olması, bunun da %25’inin ömrünü tamamlamış araçtan gelmesi hedeflenmektedir. Mevzuat yasalaştıktan üç yıl sonra yapılacak fizibilite çalışması sonrasında Komisyon tarafından yeni araçlarda asgari geri dönüştürülmüş çelik hedefinin de belirlenmesi öngörülmüştür. Geri dönüştürülmüş alüminyum ve kritik hammaddelere ilişkin hedeflerin ise sonraki aşamada değerlendirilmesi beklenmektedir.
• Araçların ortadan kaybolmasını azaltmak için daha fazla denetim getirilmekte, ulusal araç kayıt sistemlerinin birlikte çalışabilirliğine dayalı olarak AB genelinde ÖTA’ların dijital olarak izlenmesi, eski araç ve ÖTA’lar arasında daha iyi bir ayrım yapılması, ihlaller için daha fazla para cezası getirilmesi ve yola elverişli olmayan ikinci el araçların ihracatının yasaklanması öngörülmektedir.
• ÖTA’lardan gelen yeniden kullanılan ve geri dönüştürülen malzemelerin miktarının, kalitesinin ve değerinin artırılması amacıyla parçalamadan önce kritik hammaddeler, plastikler, çelik ve alüminyum da dahil olmak üzere daha fazla hammaddenin geri kazanımı hedeflenmektedir.
• ÖTA’ların toplanmasını artırmak, atık işlemeyi iyileştirmek ve üreticilerin zorunlu atık arıtma işlemlerine mali katkısını artırarak finansal sorumlulukların adil dağılımını sağlamak amacıyla Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu (GÜS) sistemleri güçlendirilmektedir.
• Taslak kapsamında gerekliliklerin motosikletler, kamyonlar ve otobüsler gibi otomobil dışındaki araçları da kapsayacak şekilde kademeli olarak genişletilmesi hedeflenmektedir.
• Ayrıca söz konusu Taslak ile AB REACH mevzuatı kapsamında kimyasal maddeler üzerindeki kısıtlamaların merkezileştirilmesi yoluyla daha fazla basitleştirme sağlanması planlanmaktadır.

 
Taslak ile getirilecek düzenlemelerin orta ve uzun vadede üretim sürecinde enerji tasarrufu sağlaması, AB otomotiv sanayiinin kaynak bağımlılığını düşürmesi, sürdürülebilir ve döngüsel ulaştırma hedeflerine katkı sağlaması beklenmektedir. Öte yandan yeni düzenlemeler ile araç toplama, ayrıştırma ve geri dönüşüm kapasitesine yönelik yatırımların artması ve yeni iş imkanlarının oluşması beklenmektedir.
 
Araçlara getirilecek geri dönüştürülmüş içerik zorunluluğunun 40 Euro gibi cüzi bir artışa yol açması, yedek parça sektörünün gelişmesi ile araç bakımının ise daha uygun fiyatlı hale gelmesi beklenmektedir.