AB Batarya Mevzuatı
AB YENİ BATARYA VE BATARYA ATIKLARI TÜZÜĞÜ
İklim değişikliği ile mücadele ve yeşil dönüşüm hedefleri kapsamında AB tarafından yayımlanan Fit for 55 hedefleri kapsamında, binek ve hafif ticari araçların emisyon performans standartlarına ilişkin mevzuatı tadil eden ve 25 Nisan 2023 tarihinde AB Resmi Gazetesinde yayımlanan 2023/851 sayılı AB Tüzüğüne göre, 2035 yılında trafiğe sürülecek tüm binek ve hafif ticari araçların karbon emisyonsuz olması amaçlanmıştır.
Bu çerçevede, Avrupa Komisyonu tarafından, Döngüsel Ekonomi Eylem Planı kapsamında öncelikli ürün gruplarından biri olarak belirlenmiş olan bataryalara ilişkin mevzuat çalışmaları, Sürdürülebilir Ürün İnisiyatifinden önce erken aşamada başlatılmış olup, 10 Aralık 2020 tarihinde yayımlanmış olan Batarya ve Batarya Atıkları Tüzüğü taslağının yasalaşma süreci tamamlanmış ve 28 Temmuz 2023 tarihinde AB Resmi Gazetesinde yayımlanmıştır.
Otomobillerde kullanılan elektrikli araç bataryası dahil olmak üzere her türlü batarya türünün tasarımından atık haline gelene kadar yaşam döngüsünün tamamını ilgilendirecek zorunluluklar getiren olan mevzuata göre;
- AB pazarına sürülecek olan bataryalar için sürdürülebilirlik ve güvenlik kuralları belirlenmiştir.
- Performans, dayanıklılık ve güvenlik kriterlerinin yanında, mevzuatın I sayılı Ekinde sıralanan cıva, kadmiyum gibi zararlı materyallerin kullanımına kısıtlama getirilmiştir.
- Farklı batarya türlerine göre geçiş süreleri bulunmak üzere, bataryaların karbon içeriğine yönelik bildirim yükümlülüğü, karbon içeriğine yönelik etiketleme zorunluluğu, AB pazarında satılabilecek bataryalar için karbon üst sınırı belirlenecektir. Karbon ayak izine yönelik tanımlar ve kurallar taslağın II sayılı Ekinde açıklanmıştır. Bu çerçevede, elektrikli araç bataryaları için 18 Şubat 2025 itibariyle karbon ayakizi beyan zorunluluğu, 18 Ağustos 2026 itibariyle karbon ayakizi performans sınıflandırması zorunluluğu, 18 Şubat 2028 tarihi itibariyle ise karbon üst limitine uyum zorunluluğu getirilmiştir.
- 18 Ağustos 2026 tarihi itibariyle bataryanın içeriğine ve geri dönüşüm oranına ilişkin etiketleme kuralları, 18 Şubat 2027 tarihi itibariyle QR kodu taşıma zorunluluğu getirilmiştir. Söz konusu QR kodu ile hafif ulaştırma araçları, endüstriyel, elektrikli araç bataryaları için dijital batarya pasaportuna erişim sağlanacaktır.
- 18 Ağustos 2031 yılında mevzuat kapsamı bataryaların kobalt (%16), lityum (%6), nikel (%6) ve kurşun (%85) hammaddelerinde belirli miktarda geri dönüştürülmüş içerik barındırması zorunluluğu getirilirken, 18 Ağustos 2036 yılında bu miktarlar, kobalt (%26), lityum (%12), nikel (% 15) ve kurşun (%85) olarak güncellenecektir. Bataryaların geri dönüştürülmüş içerik belgesi taşıması gerekecektir.
- Bataryaların atık yönetiminde AB pazarına batarya arz eden üretici/ithalatçı distribütör için Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu esas olup, söz konusu yükümlülüğün yerine getirilmesine yönelik hedefler belirlenmiştir. Bu çerçevede, taşınabilir bataryalar için asgari toplama hedefi 31 Aralık 2023 için %45, 31 Aralık 2027 yılı için %63, 31 Aralık 2030 yılı için %73 olarak belirlenmiştir. Elektrikli skooter, bisiklet gibi hafif taşıma araçlarındaki atık bataryaların toplanma hedefi ise 31 Aralık 2028 yılı için % 51, 31 Aralık 2031 yılı için % 61 olarak belirlenmiştir.
- Mevzuatta batarya içeriklerine göre materyal geri kazanım hedefleri ile geri dönüşüm verimlilik hedefleri belirlenmiş olup, lityumda materyal geri kazanım hedefi 2027 yılı için %50, 2031 yılı için % 80 olarak belirlenmiştir. Lityum içerikli bataryalarda ise geri dönüşüm verimlilik hedefi 2025 yılı sonu için %65 olarak belirlenirken, 2030 yılı sonu için %70 olarak belirlenmiştir.
- Bataryalarda döngüselliğin sağlanması ve etkin bir atık yönetimi tesis edilmesi amacıyla çeşitli tasarım kuralları getirilecek, 2027 yılı itibariyle elektronik aletlerde bulunan bataryaların son kullanıcı tarafından çıkarılıp, yeniden takılabilir olmasının zorunlu hale getirilmesi sağlanacaktır.
- Avrupa Komisyonu tarafından 2027 yılı sonuna doğru, bataryalarda depozito sistemi getirilmesinin değerlendirilmesi öngörülmüştür.
- 18 Ağustos 2025 tarihi itibariyle, mevzuat kapsamında, 40 milyon Euro yıllık cironun üstündeki ve AB pazarına birincil batarya sunan şirketler özen yükümlülüğüne tabii olup, yeniden kullanım, geri dönüşüm vb döngüsel faaliyetlere tabi olmuş bataryaları piyasaya arz eden şirketlere muafiyet sağlanmıştır. Söz konusu özen yükümlülüğüne uyum üçüncü parti doğrulamaları ile onaylanmış kuruluş denetimine tabiidir. Özen yükümlülüğü kapsamında, batarya hammaddelerinin tedarikinin çevreye ve sosyal haklara uygunluğu beyan edilecektir.
- AB pazarına ürün tedarik eden üçüncü ülkeler tarafından uygunluk değerlendirme kuruluşları (Onaylanmış Kuruluşlar) aracılığıyla ürünlerin karbon ayak izi, geri dönüştürülmüş madde içeriği ile sosyal şartlara ilişkin özen yükümlülüğü gereklerinin yerine getirildiğine dair belgelendirme yükümlülüğü ve hammadde bilgilerine ilişkin zorunlu bildirimde bulunma uygulaması getirilecektir.
Bu itibarla, AB’ye tedarik edilecek olan araçlarda kullanılacak bataryaların anılan Tüzük ile getirilecek kriterlere uyum sağlaması gerekmekte olup, uyumun uygunluk değerlendirme kuruluşlarınca tasdik edilmesi durumunda CE belgesi düzenlenen ürünlerin AB pazarına girişi mümkün olacaktır.
AB Pazarına Giriş Koşulları
Mevzuat kapsamı bataryaların, AB pazarına girişin ön koşulu olarak sürdürülebilirlik ve güvenlik kriterleri ile (madde 6-10, 12) ile etiketleme ve bilgilendirme kriterlerinin (III. Bölüm); özen yükümlülüğü; genişletilmiş üretici sorumluluğu ve Dijital Pasaporta ilişkin mevzuat gereklerini karşılaması gerekmektedir. Konuya ilişkin detaylı bilgiye aşağıdaki başlıklardan ulaşılabilmektedir.